nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

A Lagoa de Doniños en Ferrol e as lendas de cidades asolagadas
Trinta anos máis tarde o seu irmán Leandro Carré 65 fixo unha publicación que recompila
cento doce lendas tradicionais galega, onde recolle a versión máis difundida desta lenda, que
logo reproducirían practicamente Francisco de Frutos e Caudet Yarza nas súas devanditas
obras. Nun relato que coincide case exactamente co primeiro dos contos de seu irmán Lois,
coa diferencia que se trata dun peregrino (realmente Noso Señor) o que chega á pequena
cidade de Doniños, sendo auxiliado tan só por un pobre matrimonio labrego. Cando o peregrino
emprende a marcha, o labrego Román baixa cara á cidade mais pronto decatouse que a
súa dona era acosada por uns soldados, volvendo a casa e atopando a súa muller, como no
conto anterior, asomada a unha fiestra. Neste momento, tras un forte ruído, viron inundarse
o pobo sumido por un colosal torrente xurdido entre os penedos do monte.
Nun traballo conxunto de varios autores ferroláns, Camiños de Ferrolterra 66 , cóntase outra
lenda que presenta algunhas sensibles diferencias coas anteriores. Din que un día chegou á
aldea de Doniños un home vestido de branco coas sandalias rachadas, pedindo que llas amañase
ó zapateiro, quen se negou a elo, polo que o visitante dixo que ía suceder unha cousa
terrible na aldea. O devandito home foise polo camiño e topouse cunha muller que levaba
dos nenos da mán, dixéndolle entón que non mirase para atrás. Mais ela non lle fixo caso,
mirou e os nenos quedaron espetados nas rochas, mentres a muller morría afogada.
Trátase dunha nova versión da lenda de asolagamento dunha cidade sepultada polo castigo
divino. Nesta narración que alude aos dous nenos (“dos niños”), algúns queren ver a procedencia
do nome da parroquia, Doniños, orixe rexeitada polos devanditos autores por mor de
evidentes razóns filolóxicas, apuntando que a etimoloxía parece estar máis en relación co
antigo pobo dos Dumnios. Tamén os autores salientan a interesante nova de que antigamente
no verán, as casas da aldea de Vilar, ao outro lado de Doniños, reflectíase na lagoa dando a
imaxe da cidade afundida.
Outro completo traballo sobre as lendas galegas de tradición oral, é o citado de González
Reboredo 67 , que recolle dúas relativas a Doniños. Nunha delas, similar á anterior, un pobre,
que realmente é Xesús, recorre a cidade de Valverde pedindo esmola sen éxito. Ao final
chegou a unha casa onde vivía unha muller con dúas criaturas xemelgas e que lle deu un
cacho de pan. Entón o pobre aconsellou á muller que collese camiño arriba sen mirar atrás e
sen preocuparse polas criaturas. Mentres a nai ao desobedeceren desmaiouse e quedou morta,
as augas anegaron a cidade e as dúas criaturas aboiaron no berce e salváronse. A segunda
delas reproduce practicamente as narradas polos irmáns Luis e Leandro Carré, co mesmo
recurso de que o home recibe un aviso salvador para poder volver a súa casa e fuxir monte
arriba coa súa dona.
65 Leandro CARRÉ ALVARELLOS. Las leyendas tradicionales gallegas. Colección Austral. Madrid, 1989.
66 Guillermo LLORCA, Augusto PÉREZ ALBERTI e Ana María ROMERO. Camiños de Ferrolterra. Imprenta López Torre.
Pontedeume, 1983.
67 Xosé M. GONZÁLEZ REBOREDO. Obra citada.
NALGURES • TOMO II • AÑO 2005 363