nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Carlos Pereira Martínez
Non queremos con isto afirmar que Canabal fora unha bailía das máis importantes, mais
tampouco das menos.
1.7. A Arquitectura relixiosa
Non imos entrar a fondo a facer unha análise pormenorizada da arquitectura templaria da
bailía de Canabal; numerosos son os traballos referentes ás igrexas que posuíron. Si podemos
afirmar que deberon facer modificacións nalgunhas das igrexas, como a de Noceda ou a
de Canabal, xa mencionadas, como vimos, en documentos de anos anteriores, e da que se
conserva a súa portada principal, con tres arquivoltas semicirculares en aresta viva, unha
delas con decoración de cabezas de cravo, que descansan sobre columnas acodilladas nas
xambas, dúas por lado, sendo o tímpano liso 32 .
A igrexa de Santa Cruz sería un epílogo da escola derivada dos mestres de Pantón, Carboentes
e Asma. Maniféstase nela unha ruralización dos ornamentos. Só conserva da antiga fábrica a
nave e arco triunfal. O tratamento da decoración é moi rudo; o seu canteiro sería de escasa
formación. Debeu ser construída nos derradeiros anos do século XI ou nos primeiros do
XIII 33 .
Santa María de Nogueira, tamén de tradición románica ten nave e capelas únicas rectangulares.
Nalgúns dos seus capiteis teñen decoración con formas humanas. Os canzorros tamén
teñen formas variadas: animais, xeométricos, vexetais, etc. Apunta xa formas góticas 34 .
Si ímonos deter un pouco máis na igrexa de Taboada dos Freires, a única que sabemos
taxativamente que foi erixida polos templarios. Segundo Yzquierdo Perrín, a fábrica románica
chegou intacta ata 1927, ano no que se realizou o actual presbiterio, perdéndose o arco triunfal,
cuxos capiteis tiñan decoración vexetal de follas; tamén a fachada principal sufriu
modificacións que motivaron a perda, entre outros, dos soportes das súas arquivoltas. A nave
cóbrese cun teito a dúas augas, abríndose no seu muro sur unha porta baixo arco de medio
punto. Na parte alta dos muros hai outras pequenas fiestras abucinadas. Os canzorros son
sinxelos e existe unha cruz antefixa no teito.
A porta principal tivo unha columna acodillada a cada lado, que se perdeu, o mesmo que as
basas e capiteis que a completaban. Os cimacios, decorados con espirais, son unha mostra
das máis antigas composicións ornamentais galegas, e repítense noutras igrexas, moitas delas
32 Ángel del Castillo: Inventario..., páxs. 94-95, que a data a comezos do século XIII pola decoración das cabezas de cravo,
catalogándoa como románico de transición; o mesmo autor estudáraa no nº 85 do Boletín da Real Academia Galega, de xullo
de 1914. Tamén Fernández Llano, op. cit. páx. 66; Germán Vázquez, op. cit., páx. 181 e Vázquez Saco, nunha das súas
“Papeletas arqueológicas” publicadas, en 1944, no B.C.P.M.Lugo; fai unha referencia á data de construción, século XIII;
Manuel Amor Meilán: Historia de la Provincia de Lugo. El siglo XIII, Lugo, 1927, páx. 124.
33 Izquierdo Perrín, op. cit., páxs. 54, 55 e 267.
34 Izquierdo Perrín, op. cit., páxs. 189-192 e 355.
246 NALGURES • TOMO II • AÑO 2005