nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Orzán (A Coruña) e na lagoa de Antela (Ourense), ademáis da poboación de Lucerna no lago
de Sanabria (Zamora).
Por outra banda, a estendida lenda do Diluvio Universal como castigo dos pecados do xénero
humano recóllese como tradición común dun bo número de pobos de diversas culturas e
variadas crenzas relixiosas, polo que pode ser considerada –con diferentes variantes como o
mito grego da Atlántida, o diluvio de Babilonia ou as lendas de catástrofes acuáticas dos
amerindios– como un mito de carácter universal, moito máis alá do ámbito cristián. Unha
das máis frecuentes versións desta xeneralizada lenda, na que incidiu recentemente Víctor
Vaqueiro 23 , contempla o castigo divino aos habitantes dun lugar pola súa falta de caridade e
acollemento a Cristo, a Virxe ou algún santo persoeiro como San Pedro ou Santiago.
Nos últimos tempos algúns estudiosos, caso de Balboa Salgado 24 , volven a considerar que a
explicación tradicional da presencia das cidades asolagadas no folclore estivo influenciada
por unha certa tendencia de carácter historicista que tiña en consideración as hipóteses sobre
as palafitas e as cidades lacustres, apelando á feitos como terremotos e movementos xeolóxicos
como a causa da repentina desaparición desas cidades.
As cidades asolagadas na xeografía de Galicia
A Lagoa de Doniños en Ferrol e as lendas de cidades asolagadas
Con especial referencia ao territorio galego, foron moitos os escritores, historiadores e
etnógrafos que ao longo do tempo deron nos seus traballos noticias particulares ou que
recolleron lendas específicas sobre as cidades asolagadas ou afundidas, caso do Licenciado
Molina, Lucas Labrada, os Pais Martín Sarmiento e Felipe Gándara, Pascual Madoz, José
Verea, Villaamil y Castro, Benito Vicetto, Leandro de Saralegui, Federico Maciñeira ou
Manuel Murguía.
Unha das cidades máis citadas e a lendaria de Beria ou Veria, afundida baixo a lagoa de
Cospeito (coñecida tamén cos nomes de Santa Cristina e Lamas de Goa), pertencente ao
territorio habitado polos míticos baluros na Terra Chá lucense, que mereceu a atención dos
historiadores e etnógrafos galegos. A desaparición baixo as augas da cidade de Beria foi
recollida por Amor Meilán 25 , interpretando que tratouse dunha poboación lacustre porque
en tempo de seca poden verse no fondo do lago, pedras, trabes, ladrillos, olas e diversos
obxectos de ferro. Relaciona tamén Amor Meilán a cidade de Beria cun cabaleiro que
levaba o nome de Saavedra e que logo tomaría como un dos emblemas do seu escudo unha
cidade anegada.
23 Vítor VAQUEIRO. Guía da Galicia máxica, mística e lendaria. Editorial Galaxia. Vigo, 2003.
24 Antonio BALBOA SALGADO. A Raiña Lupa. As orixes pagás de Santiago. Ediciones Lóstrego. Verín-Santiago, 2005.
25 Manuel AMOR MEILÁN. Provincia de Lugo. En: Geografía General del Reino de Galicia. Editorial Alberto Martín. Barcelona,
1928.
NALGURES • TOMO II • AÑO 2005 351