nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Juan J. Burgoa
Entre os anos 1980 e 1995 outros autores recompilaron nos seus libros diversas lendas galegas
sobre as poboacións afundidas, incluíndoas nos diferentes seccións das narracións populares,
relixiosas, mitolóxicas ou fantásticas. Na máis completa das publicacións sobre este
tema, González Reboredo 43 fai un apartado dedicado ás cidades asolagadas e aos heroes
francos, poñendo ambos temas en relación, e así aparecen lendas relativas ao pantano de
Boedo en Guitiriz –cunha fermosa lenda relativa á Sagrada Familia– e as referentes ás lagoas
de Carragal en Ribeira, de Valverde en Cospeito, de Doniños en Ferrol, de Antela en Xinzo
de Limia y de San Martiño do Lago en Maside.
No ano 1980 Pedro de Frutos 44 fai un percorrido polas lendas galegas de maior interese e no
apartado de lendas fantásticas cita os casos das cidades sumidas nas lagoas de Antela, Cospeito
e Doniños. O ano 1991 Santiago Lorenzo 45 destaca o tema recorrente das cidades asolagadas
dentro das tradicións galega, mencionando os casos anteriores e engadindo a chamada vila
de Troia en Donón onde aínda se lembra a tradicional lenda da Curuxaina. Por último, Caudet
Yarza 46 inclúe no seu traballo do ano 1995 a lagoa de Maside e, de novo, a de Doniños.
Tamén o ano 1981 o crego, periodista e escritor de Viveiro, Enrique Chao Espina 47 , incansable
viaxeiro da xeografía galega, practicamente cita os mesmos lugares misteriosos que os
escritores anteriores. Con respecto á lagoa de Estabañón ou Lebañón, cerca de Viveiro, narra
a chegada ao lugar de Santiago nun barco de vela tras unha forte treboada, suplicándolle a un
zapateiro da poboación que lle dese amparo. Segundo a tradición, o artesán enfurecido botoulle
unha forma de zapato ao rostro. O Apóstolo retirouse ao monte Faro encima da vila, desde
onde lle botou a súa maldición:
356 NALGURES • TOMO II • AÑO 2005
Arrevírate, vila,
co debaixo pra riba.
E como a mar oíse aquela imprecación, as augas sepultaron completamente a vila maldita,
oíndose desde entón o melancólico tanxido das campás, procedente da cidade anegada.
Na mesma publicación Chao Espina da unha versión parecida acerca da orixe do lago ourensán
de Maside. Neste caso a Virxe co Neno é desprezada polas xentes da rica vila. Tamén Nosa
Señora sube a unha altura próxima e desde alí botoulle unha maldición ao pobo con estas
verbas:
Lago, te sulago
lo de enriba para embajo.
43 Xosé M. GONZÁLEZ REBOREDO. Lendas galegas de tradición oral. Editorial Galaxia. Vigo, 1983.
44 Pedro de FRUTOS GARCÍA. Leyendas gallegas. De Breogán al fin del mundo. Colección Opifex. Madrid, 1980.
45 Santiago LORENZO SACCO. Galicia mágica. La herencia olvidada. Ediciones Martínez Roca. Barcelona, 1991.
46 Francisco CAUDET YARZA. Leyendas de Galicia y Asturias. M.E. Editores. Madrid, 1995.
47 Enrique CHAO ESPINA. Leyendas de Galicia y otros temas narrativos. Imprenta Fojo. Ortigueira, 1981.