nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Resulta un escaso número de freires, mais similar aos de outras bailías da Coroa de Castela.
De todos xeitos, temos que ter presente que habería escudeiros, irmáns de oficio, criados,
cregos, etc. que aumentarían en boa medida o persoal que residiría nas casas templarias das
dúas bailías.
1.6. Importancia da bailía de Canabal
A Orde do Temple na provincia de Lugo
Estepa considera a Canabal como unha das encomendas de pouca importancia do Temple,
aínda que matizando que a súa suposición baséase na parquedade dos dados dos que dispón
30 . Nós coincidimos con el só en parte. Efectivamente, Canabal, como o resto das
encomendas galegas –a excepción de Faro– non dispón dunha reserva señorial ampla como
outras encomendas castelás, como Capilla, que xestionaba unha grandísima devesa e numerosas
cabezas de gando. Mais hai que ter en conta que no sur da Coroa de Castela non é
estraño que se doen importantes territorios ás Ordes Militares, xa que son terras conquistadas
aos musulmáns e que precisan de redes de fortalezas para a súa defensa. Tamén a
propiedade da terra, como na actualidade, variaba, dende o minifundio galego ao grande
latifundio estremeño ou andaluz. Por iso debemos computar a totalidade das propiedades das
que dispuña a bailía –cuxa dispersión podía crear dificultades na xestión, aínda que os templarios
non eran precisamente malos xestores– para poder valorar a súa importancia. En base
a isto, se tiramos unha liña recta dende Canedo ata o Deza, teremos un 70 quilómetros de
distancia por uns 20 de ancho, xa que as posesións alíñanse a unha distancia aproximada de
10 quilómetros por riba e por baixo do camiño que, procedente de Valdeorras, dirixíase a
Compostela. Polo tanto, era unha importante área territorial.
A concentración ao longo de dito camiño pode deberse a que era unha das vías peninsulares
de peregrinación 31 . Posúen varias igrexas en propiedade, e dereitos en outras que descoñecemos,
algúns dos cales ceden ao bispo lugués, teñen propiedades documentadas en varios
lugares máis: casais, parte de vilas, etc. E todo isto con só 4 documentos, que son os que
dispoñemos. Ten asociada, por outra parte, a comezos do século XIV, á bailía de Neira, de
dimensións máis pequenas. Polo tanto, a aparición de novas fontes seguramente aportará
novos datos para coñecer a verdadeira importancia da bailía.
Hai que ter en conta, asimesmo, que esta zona está fortemente señorializada. Aparte do
señorío laico dos Castro ou dos López de Lemos, a presenza de mosteiros como Ribas de Sil,
San Clodio, San Vicenzo do Pino e outros de menor entidade, como Ferreira de Pantón ou
Eiré, bens da Orde do Hospital nas súas proximidades, que levarían a formación das
encomendas de Quiroga e O Incio, con Portomarín a un paso de Neira, fai que os receptores
de doazóns sexan numerosos.
30 Estepa Díaz: “La disolución...”, páxs. 135-6.
31 José Ramón Méndez de Luarca e outros: EL Camino de Santiago, I. Vías, viajes y viajeros de Antaño, Madrid, 1991, páx.
100, figura 4.1.
NALGURES • TOMO II • AÑO 2005 245