2006 - Jaarverslag Hof van Cassatie (PDF, 1.61 MB) - Federale ...

Uit eerbied voor het gelijkheidsbeginsel bij de behandeling van de cassatieberoepen
dient uiteraard een consequente houding te worden aangenomen en dient om die
reden het beroep op die techniek als verplicht te worden beschouwd. 210 Dat volgt
ook uit de bevoegdheid van het Hof, aangezien de toetsing door het Hof enkel tot de
vernietiging van beslissingen kan leiden: indien de wettigheid van het dictum wordt
betwist wegens een van de motieven, en indien een andere juridische grondslag dat
dictum voldoende naar recht verantwoordt, wordt het dictum niet aangetast door het
feit dat het vervangen motief verkeerd was; met andere woorden, een beslissing
waarvan de wettigheid aldus vaststaat dankzij een substitutie van motieven die de
gevolgen van een verkeerde rechtsgrond opheft, kan, gelet op de bevoegdheid van
het Hof, niet vernietigd worden ; het Hof is dus blijkbaar wel degelijk genoodzaakt
een beroep te doen op de substitutie van motieven.
Ook al heeft de vraag naar het verplicht dan wel facultatief karakter van het beroep
op de substitutie van motieven op het eerste gezicht slechts een vrij beperkt belang
vergeleken met de aspecten van de rechtspleging waaraan deze bijdrage is gewijd,
toch vestigt zij onrechtstreeks de aandacht op het belang van de beoordeling door het
Hof wanneer het van deze techniek gebruik maakt.
De substitutie van motieven is immers niet denkbaar zonder acht te slaan op de
onaantastbare bevoegdheid tot interpretatie zowel van de bestreden beslissing
waaruit het Hof de feitelijke gegevens haalt waarmee het Hof het in de plaats
gestelde motief verbindt, als van het recht dat op de feiten van de zaak van
toepassing is. Precies bij de interpretatie van het toepasselijke recht beschikt het Hof
over een aanzienlijke beoordelingsvrijheid, aangezien het, zo nodig, ambtshalve een
juridisch motief « ontdekt » waarvan de rechter wiens beslissing bekritiseerd wordt
niet op de hoogte was. De ambtshalve identificatie van een dergelijk motief, dat ver
gehouden werd van het cassatieverzoekschrift, van de memorie van antwoord, ja
zelfs van de conclusie van het openbaar ministerie 211 dreigt uiteraard de partijen
voor een verrassing te plaatsen, daar zij noch door de bestreden beslissing noch door
de processtukken daarop voorbereid waren 212 .
Niet alleen wordt een reëel risico op verrassing voor de partijen voorkomen, maar
bovendien kunnen zij dankzij de hun geboden mogelijkheid om te reageren op de
substitutie van motieven die het Hof zinnens is ambtshalve toe te passen, een
bijdrage leveren tot de reflectie van het Hof over een “nieuw” punt en dit op
dezelfde wijze als de processtukken dat doen 213 en de tussenkomsten van het
openbaar ministerie hebben over het algemeen tot doel het Hof voor te lichten over
de punten die het volgens de eiser dient te toetsen.
210 Vgl. G. CLOSSET-MARCHAL, J.-FR. VAN DROOGHENBROECK, S. UHLIG en A. DECROËS,
op. cit., pp. 408-409, nr. 393).
211 Aangezien dat motief niet bleek bij lezing van de beslissing.
212
Met de (kennelijke) uitzondering van het geval waarin de substitutie van motieven door de
verweerder in cassatie wordt gesuggereerd.
213
In voorkomend geval uitgebreid met pleitnota’s waarvan de neerlegging in de praktijk aanvaard
wordt.
209