2006 - Jaarverslag Hof van Cassatie (PDF, 1.61 MB) - Federale ...

248
september 1970 327 dat het Hof beslist heeft zijn eigen bevoegdheid aldus te
verruimen.
Wat is die bijzondere rechtsregel ? Hoewel het Hof sedert 30 jaar een
indrukwekkend aantal van die beginselen heeft vastgelegd, blijft het niettemin een
feit, zoals procureur-generaal J. du Jardin opmerkt 328 , dat noch de wet, noch de
rechtspraak dit begrip gedefinieerd hebben.
Indien rekening gehouden wordt met de voornaamste kenmerken van een dergelijk
beginsel, zoals deze opgesomd werden door de heer Ganshof van der Meersch en,
later, door nog andere auteurs 329 , kan men volgens ons niettemin stellen dat het
algemene rechtsbeginsel alle karakteristieken van de “wet” vertoont, in zoverre het
een regel met algemene draagwijdte en een verbindend karakter formuleert, die
uitgaat van een bevoegde overheid.
Het algemeen rechtsbeginsel : een rechtsregel – Het algemeen rechtsbeginsel is
van normatieve aard ; als beginsel beveelt, verbiedt of veroorlooft het dit of dat soort
gedrag. Het verplicht de rechter het recht van verdediging te eerbiedigen, het
verbiedt de administratie de gerechtvaardigde verwachtingen te verschalken die ze
bij de burger zou hebben opgewekt, het verbiedt eenieder van zijn rechten misbruik
te maken, enz. De verplichting of het verbod dat in het beginsel vervat is, is
daarenboven dwingend 330 , in zoverre de niet-naleving van een algemeen
rechtsbeginsel door de hoven en rechtbanken gesanctioneerd kan worden.
Het is daarentegen niet noodzakelijkerwijs een geschreven rechtsregel (en is dat
overigens meestal niet), ook al komt het voor dat de uitdrukking van een dergelijk
327 W.J. GANSHOF van der MEERSCH, « Propos sur le texte de la loi… », o.c., p. 566 e.v. Maar ere
wie ere toekomst, al is het dan slechts ten dele ! J. KIRKPATRICK (« L’article 1080 du Code judiciaire
et les moyens de cassation pris de la violation d’un principe général du droit », in Liber amicorum E.
KRINGS, Brussel, Story-Scientia, 1991, pp. 623 e.v.) herinnert eraan dat raadsheer H. ROLIN (De la
nature et de la fonction de la Cour de cassation, o.c.) reeds in 1939 naar een wijziging streefde van de
formulering van wat 60 jaar later artikel 1080 van het Gerechtelijk Wetboek zou worden, zodat daarin
ook de schending van een - zelfs ongeschreven - rechtsregel opgenomen zou worden ; in 1963 stelde M.
GANSHOF VAN DER MEERSCH (Mélanges en l’honneur de Jean Dabin, dl. II, p. 601) de lege ferenda
voor om de rechter in geval van stilzwijgen van de wet toe te staan op de algemene rechtsbeginselen een
beroep te doen ; in 1966 publiceert F. RIGAUX “De la nature du contrôle de la Cour de cassation ».
Hierin stelt hij voor dat het Hof de eisers in cassatie voortaan zou toestaan hun middelen rechtstreeks te
gronden op algemene rechtsbeginselen, een mening waar ook P. FORIERS zich bij aansluit
(“L’ouverture à cassation en cas de violation d’une maxime de droit”, R.C.J.B. 1967, p. 139).
328 “Het recht van verdediging in de rechtspraak van het Hof van Cassatie (1990-2003)”, Rede
uitgesproken op 1 september 2003 op de plechtige openingszitting van het Hof, Brussel, Bruylant, p. 10.
329 Zie de definities en de karakteristieken die opgesomd worden door A. BOSSUYT (Verslag, o.c., p.
435 en 436), en zoals ze door de volgende auteurs voorgesteld worden : F. DUMON, “Artikel 95 GW”,
o.c., p. 37 ; R. Soetaert, “Rechtsbeginselen en marginale toetsing in cassatie” in Liber Amicorum J.
Ronse, Brussel, Story-Scientia, 1986, p. 51 ; I. VEROUGSTRAETE, “L’application des principes
généraux du droit communautaire par le juge belge”, verslag opgemaakt met het oog op het colloquium
georganiseerd door het Franse Hof van Cassatie op 4 en 5 december 2000 ; Cl. PARMENTIER, “La
sécurité juridique, un principe général du droit ?”, o.c., p. 21 ; zie ook: P. CLAEYS BOUUAERT,
“Algemene beginselen van het recht, vijftien jaar rechtspraak van het Hof van Cassatie”, R.W., 1986-87,
kol. 990 e.v. ; F. DUMON, “La notion de loi”, o.c., p. 898 ; J. SACE, “Quelques réflexions sur les
principes généraux du droit” in Mélanges Ph. Gerard, Brussel, Bruylant, 2002, p. 80.
330 W.J. GANSHOF van der MEERSCH, « Propos sur le texte de la loi », o.c., p. 566.