Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
müdafiə əmir, sipahsalar -hərbi rəis, qoşunların ali baş komandanı başçılıq edirdi. O,<br />
Abşeron əhalisini, ehtimal ki, hətta öz iş heyvanları ilə birlikdə qala və digər<br />
istehkamların tikintisində işləməyə məcbur edirdi. Bu istehkamlar əmirə, sipahsalara<br />
yadelli işğalçılar və yerli feodallarla mübarizə aparmaqda və ondan asılı olan əhalini<br />
itaətdə saxlamaq üçün lazım idi. 8<br />
Abşeron və Bakıdakı müdafiə istehkamları Şirvanın Dərbənddən başlayaraq<br />
sahil boyunca Bakıya qədər gəlib çatan qədim maneələr sisteminin davamı idi. Bu<br />
sistem şimaldan, cənubdan və dəniz tərəfdən gələn düşmənlərin hücumlarını dəf etmək<br />
üçün zəruri idi. Bu dövrdə (XI-XII əsrlər və sonralar - XIII-XIV əsrlərdə) ayrı-ayrı<br />
içqalalar (Qız qalası) buxtadakı istehkam, şimal qala divarının yaxınlığındakı v ə<br />
dövrümüzədək gəlib çatmamış başqa içqalalar qrupundan ibarət olmuşdur. Bu<br />
içqalalara xidmət binaları ilə birlikdə qəsrdən kənar saray, məscid və onları əhatə edən<br />
rabad daxil idi. 9 İkiqat qala divarı və xəndəklə əhatə olunmuş rabadda sənətkarlar və<br />
tacirlər yaşayırdı. Bakı yüksəkliyinin zirvəsi içqaladan, kremldən ibarət olub, ehtimal<br />
ki, üçüncü qala divarı ilə əhatə edilmişdi.<br />
XIV əsrin sonu-XV əsrin əvvəllərində Bakıda qalanın əhalisini su ilə təchiz edən<br />
su kəməri və kəhriz sistemi mövcud olmuşdur.<br />
1953-cü ildə Bakıda Lermontov və B.Sərdarov küçələrinin tinində tikinti işləri<br />
aparılarkən şimal-qərbdən cənub-şərqə doğru İçərişəhər istiqamətində su kəməri aşkar<br />
edilmişdir. Su bu kəmərlə şəhərin dağlıq hissəsindəki (" Çəmbərəkənd") kəhrizlərdən<br />
gəlirdi. 10 Şəhərin yuxarı hissəsində (Niyazi küçəsi) son vaxtlaradək qədim ovdan var<br />
idi. Şah su kəməri adlanan bu xətlə su Bakı Sovetinin binası yaxınlığında qalaya daxil<br />
olaraq, şəhərin indi Şirvanşahlar sarayının yerləşdiyi ərazidə yaşayan hissəsini su ilə<br />
təmin edirdi."<br />
1958-ci ildə bu rayonda torpaq işləri aparılarkən qala divarının yaxınlığında on<br />
metr dərinlikdə yonulmuş dördkünc daşlardan çəkilmiş qədim su kəməri aşkara<br />
çıxarılmışdır. Daşın iç tərəfdən eni 14 s m, hündürlüyü 20 s m-dir. Üzərində kufi xətlə<br />
yazılmış kitabə olan daş həmin su kəmərinin XI-XII əsrlərə aid etməyə imkan verir.<br />
1959-cu ildə bu yerin yaxınlığında, qala bürclərindən birinin altında açıldığı yerdə<br />
uzunluğu 45 metrdən çox, hündürlüyü isə 1 metrə yaxın olan yeraltı lağım aşkar<br />
edilmişdir. Lağımın qurtaracağında çatma tağtavanlı kamera var idi. Qurğu bütünlüklə<br />
əhəngdaşından hörülmüşdü. Kameranın dərinliyi yer səthindən 8,9 m idi. Aşkar edilmiş<br />
yeraltı lağım qalanı su ilə təchiz edən kəhrizlərdən birinin tərkib hissəsi, kamera isə, bir<br />
növ sudurulducu hovuz olmuşdur .<br />
1932-1934 və 1938-1939-cu illərdə Şirvanşahlar sarayının bərpası ilə əlaqədar<br />
aparılmış arxeoloji işlər nəticəsində sarayın tutduğu ərazidə, daha doğrusu, onun bünövrəsinin<br />
altında Şirvanşahlar sarayına qədərki daha erkən bir bina bünövrəsinin izlərinin qaldığı aşkar<br />
olunmuşdur. Sarayın divarları tərəfindən üstü örtülmüş hörgü izləri qalmışdır (1-ci mərtəbə, otaq<br />
№4, 12, 20).<br />
Lağım, prof. Y.A.Paxomov, Mədəniyyət Nazirliyinin bərpa emalatxanasının və Respublika EA<br />
Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən nəzərdən keçirilmiş və ölçülmüşdür.<br />
101
Change language