Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

parçalara, xalçalara, gümüş və qızıl məmulatlarına feodal əyanları arasında böyük
tələbat var idi. 40 Arran şəhərləri bir çox malların istehsalı və satışı sahəsində
ixtisaslaşırdı ki, bu da onlarda çoxlu sənətkarların cəmləşdiyini göstərirdi.
Beynəlxalq ticarət yolları üstündə duran Şirvan şəhərləri Bakı, Şamaxı və
Dərbənd Xilafəti bir sıra Şərq və Qərb ölkələri ilə bağlayaraq, özləri də bu ticarətdə fəal
iştirak edirdilər.
Beynəlxalq ticarət yollarının qovşağında yerləşən, Bərdə, Naxçıvan kimi
şəhərlər bütün Yaxın Şərq in ən böyük ticarət və sənətkarlıq mərkəzlərinə çevrilərək öz
əhəmiyyətlərini demək olar ki, X əsrin birinci yarısının sonunadək saxlamışdılar. 41
Bərdə X əsrin sonlarında tənəzzülə uğradıqdan sonra ipək parça istehsalı ilə şöhrət
qazanan Gəncə sürətlə böyüməyə başladı. 42
Xəzərlər ölkəsindən, Rusdan, İrandan, Bizansdan və uzaq Şərq ölkələrindən -
Hindistandan, Çindən, İraqdan və Suriyadan Dərbəndə, Şamaxıya və Bakıya gələn
tacirlər, başlıca olaraq, mis, mum, xəz, silah, bahalı ipək parça, ədviyyə, çini qablar,
qiymətli daşlar və s. ibarət mallarının əvəzində karvanlarla neft, duz, balıq, mal-heyvan
(qatır, at), zəfəran, koşenil (qırmızı boyaq), boyaqotu və b. mallar alıb aparırdılar.
Sənətkarların istehsal etdiyi mallar, başlıca olaraq xamna, ipək və yun parçalar, xalça və
xalça məmulatı, örtüklər, qaytan da ixrac olunurdu. 43
Bakı ərazisində tapılmış müxtəlif sikkələr də bu ticarət əlaqələrindən xəbər
verir. Bakı ilə digər bölgələr arasında ticarət əlaqələri hələ Sasanilər dövründən mövcud
olmuşdur. Bunu onun ərazisindən tapılmış Sasani sikkələri dəfinələri də təsdiq edir.
Bakının şəhər rayonlarının birindən qiymətli metallar bölməsinə 83 gümüş Sasani
sikkəsindən ibarət dəfinə təhvil verilmişdir. Onlardan ən erkəni I Xosrovun
hakimiyyətinin 12-ci, yaxud eramızın 542-ci ilinə, ən sonuncusu isə III Ərdəşirin
hakimiyyətinin 2-ci, yaxud eramızın 629-cu ilinə aiddir. 44
Bir qədər sonra Bakının başqa bir şəhər rayonundan 86 ədəd gümüş Sasani
sikkəsindən ibarət yeni dəfinə daxil olmuşdur. Onlardan ən erkəni I Qubadın
hakimiyyətinin 4-cü, yəni b.e. 490-cı ilinə aiddir. Sonuncu sikkə isə II Xosrovun
adından 638/9-cu ildə kəsilmişdir. 45
Bu sikkələr həmin dövrdə Bakı şəhərinin mövcud olduğunu, eləcə də, onun
başqa ölkələrlə ticarət əlaqələrinin inkişaf etdiyini göstərir. Keçmiş Bakı
quberniyasının ərazisində və Azərbaycanın digər rayonlarında da bir neçə Sasani
sikkələri dəfinəsi tapılmışdır. 46
Bakı qalasında (İçərişəhərdə) bürcün yaxınlığında (Bakı Soveti və keçmiş
universitet binalarının arasında) tapılmış Abbasi sikkəsi VIII əsrə aid ilk ərəb sikkəsidir.
Həmin sikkə h.II əsrə (eramızın VIII əsri) aiddir. 47
IX əsrə aid numizmatik tapıntılar arasında Bakı ərazisində, liman körpüsü
yaxınlığında dənizdən torpaq çıxarılarkən təqribən 7-8 metr dərinlikdə tapılmış bir
sikkəni qeyd etmək olar. Suyun altından kəsildiyi yer göstərilməyən h.207 (822-823)-ci
ilə aid qızıl əğləbi dinarı çıxarılmışdır: I - aşağıda məsrur; II - yuxarıda qalab; aşağıda I
Ziyadətüllahın adı - h.201-223 (817-838)-cü illər. 48
Dəniz qırağında su altından əğləbi sikkəsinin tapılması IX əsrin birinci
51