You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Biz özlərinin yol qeydlərində XIII-XVIII əsrlərdə Bakının təsərrüfat həyatını, sosial<br />
münasibətlərini və siyasi tarixini əks etdirən Qərbi Avropa səyyahlarının da<br />
məlumatlarını veririk. Ticarət üçün və diplomatik məqsədlərlə <strong>Azərbaycan</strong>a gəlmiş<br />
italyan - Venesiya və Genuya səyyahları Marko Polo (XIII əsr), Barbara Kontarini,<br />
Ancolello və Donato da Lezenin (XV əsr) yol qeydlərində Abşeronda neft hasilatına,<br />
ondan təsərrüfat həyatında və müalicə məqsədi ilə istifadə olunmasına, Bakı şəhərində<br />
ticarətə dair müxtəsər məlumatlar vardır. XIV-XVII əsrlərdə <strong>Azərbaycan</strong>a Fransanın<br />
Şərqdə müstəmləkə siyasəti ilə əlaqədar buraya can atan fransız səyyah-tacirlərinin<br />
əlaltıları olan katolik missionerləri ayaq açmağa başladı. Şərq ölkələrini təkcə<br />
kommersiya deyil, həm də, öz hökumətlərinin siyasi tapşırıqların ı yerinə yetirmək,<br />
habelə bu ölkələrdə katolikliyi yaymaq məqsədilə gəzib dolaşan həmin missionerlərin<br />
yol qeydləri, tendensiyalı və subyektiv xarakter daşımasına baxmayaraq, <strong>Azərbaycan</strong>ın,<br />
eləcə də Bakının tarixi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Avropa səyyahlarının<br />
məlumatları Şərq müəlliflərinin verdikləri məlumatları xeyli dərəcədə tamamlayır.<br />
XIV əsrin birinci yarısında monqollar arasında katolikliyi yaymaq imkanın ın<br />
yollarını öyrənmək məqsədilə Şərqə səyahətə çıxmış fransız missioneri rahib Jurden<br />
Katalani de Severakın yol qeydlərində 19 onun 1320-ci ildə gəlib keçdiyi Ermənistan,<br />
<strong>Azərbaycan</strong> və Gürcüstan haqqında müxtəsər məlumat verilir. O, qeydlərində Bakını və<br />
onun neft mənbələrini də xatırlayaraq, Bakı neftinin müalicəvi xassələrini göstərir.<br />
XVII əsr fransız missionerlərinin xatirələrində neft hasilatı ilə yanaşı, Bakı<br />
bölgəsində becərilən kənd təsərrüfatı bitkiləri haqqında da məlumat verilir. Onların öz<br />
adını çəkməyən birisi, İrandakı yezuit missioneri Fransada abbat Flerionun ünvanına<br />
məktub şəklində bir məlumat tərtib etmişdir. 20 Müəllif XVII əsrin sonlarındakı Şirvanı<br />
təsvir edərək, A zərbaycan şəhərləri, o sıradan Bakı haqqında müəyyən məlumatlar<br />
verir. Çinə quru ilə ən kəsə yol tapmaq məqsədilə Şərqə səyahətə çıxmış fransız yezuiti<br />
rahib Villotun qeydləri çox maraqlıdır. 21 Müəllif <strong>Azərbaycan</strong>a 1689-cu ildə gəlmiş,<br />
Gəncədən keçib Şamaxıya getmiş, beş ay burada yaşadıqdan sonra oradan cənuba, Kür,<br />
Araz çaylarından və Muğandan keçərək İrana getmişdir. Görünür, müəllif özü Bakıda<br />
olmamış, lakin onun haqqında ruhani ata Lamazın dilindən məlumat vermişdir. O,<br />
ölkənin inzibati quruluşundan, Abşerondakı kəndlərin sayından, burada becərilən kənd<br />
təsərrüfatı bitkilərindən, neft və duz hasilatından, bitki və heyvanlar aləmindən və s.<br />
danışır.<br />
XVII əsrdə İrandakı karmelitlər salnaməsində 22 ölkədə məhsuldar qüvvələrin<br />
vəziyyətindən, XVII əsrin əvvəllərində I Şah Abbasın qızılbaşları Bakını türklərdən<br />
alarkən orada baş vermiş dağıntılardan bəhs edilir. Salnamədə Şirvan bəylərbəyi<br />
Zülfüqar xanın Papa V Pavelin gizli tapşırıqla I Şah Abbasın yanına göndərdiyi<br />
missionerlər üçün düzəltdiyi qəbul təsvir olunur və etnoqrafik xarakterli maraqlı<br />
məlumatlar gətirilir.<br />
1603-1607-ci illərdə Şirvanda baş verən hadisələrin şahidi olmuş Portuqaliya<br />
missioneri, avqustinli Antuan de Quveanın xatirələrində 23 XVII əsrin əvvəllərində I Şah<br />
Abbasın türklərlə apardığı müharibələr müfəssəl təsvir edilmişdir. Onun verdiyi<br />
məlumatlar İsgəndər Münşinin məlumatlarını tamamlayır və onları tutuşdurmağa<br />
8
Change language