You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
(1648-1729) qeydlərində Stepan Razinin 1668-ci ildə İrana ilk yürüşü ərəfəsində Yaik<br />
çayına atdığı gözəl və əsilzadə azərbaycanlı qızı haqqında maraqlı məlumat var.<br />
"Lakin Stenka əvvəlcə gözəl və əsilzadə tatar qızını qeyri-adi şəkildə qurban<br />
verdi. Onu bir il əvvəl əsir almış və həmin vaxtdan bugünədək onunla bir yastığa baş<br />
qoyurdu. Birdən, geri çəkilmək ərəfəsində o sübh tezdən yataqdan qalxdı, yazıq<br />
qızcığaza ən yaxşı paltarlarını geyindirdi və dedi ki, ötən gecə Yaik çayının tabe olduğu<br />
su allahı İvan Qorinoviç zühur edərək ona tənə vurmuşdur ki, o, Stenka artıq üç ildir ki,<br />
uğurlar qazanır, su allahı İvan Qorinoviçin köməyi sayəsində xeyli var-dövlət toplayıb,<br />
amma öz vədlərini yerinə yetirmir. A xı, o, Yaik çayına ilk dəfə səcdəyə gələndə allah<br />
Qorinoviçə vəd etmişdi ki, "əgər sənin köməyinlə uğur qazansam, əldə etdiyim ən yaxşı<br />
şeylərdən sənə də verəcəyəm". Bundan sonra bədbəxt qadını paltarlı götürüb, aşağıdakı<br />
sözlərlə çaya atdı: " Ey himayədarım bunu qəbul et, mənim sənə bağışlamağa, yaxud<br />
qurban verməyə bu gözəl qadından başqa yaxşı heç bir şeyim yoxdur". 14<br />
Həmin müəllif yenə yazır: "Dənizin sahilində yaşayan farslar onun<br />
soyğunçuluğundan əziyyət çəkirdilər. Çünki onlar basqınlara məruz qalır, qarət olunur,<br />
öldürülür, əsir aparılıb qərib ölkələrdə satılırdılar".<br />
Ehtimal ki, burada söhbət Salyan xanının qızından gedir, belə ki, əlli ildən sonra<br />
Salyan sultanı Həsən bəyin arvadı Qəbulə xanım I Pyotrun qonaqlığa çağırdığı<br />
zabitlərini məkrlə məhv etmişdi. Rus hərbçilərinə bu cür divan tutulması yalnız yaxın<br />
qohumların intiqamının alınması ilə izah edilə bilər. 15<br />
Razin İrana ilk dəfə 1668-ci ilin mart ayında yürüş etmişdir. Altı min kazak<br />
hərəsində 2 top olan yastıdibli 40 iri gəmidə Gilan vilayətinin sahildəki kiçik Rəşt<br />
şəhərinə yaxınlaşdılar, şəhəri qarət etdilər və müqavimət göstərməyən əhalini qırdılar.<br />
Kazaklar çoxlu qənimət əldə edib tələsik geri döndülər. 16 Bundan sonra onlar dörd<br />
nümayəndəsini etimadnamələrlə birlikdə Şamaxı vasitəsilə İsfahana, şahın yanına<br />
göndərdilər. Baş vəzirin qəbuluna düşən kazaklar 6 min kazakın nümayəndələri<br />
olduqlarını elan edərək, şahın təbəəsi olmaq və bunun üçün sığınacaq və yaşamağa<br />
torpaq istədiklərini bildirdilər. Lakin onların basqını saraya artıq məlum idi. Kazakların<br />
nümayəndələri ilə danışıqlar gedərkən çar Aleksey Mixayloviçdən məktubla birlikdə<br />
qasid gəldi. Çar şahdan xahiş edirdi ki, kazakları qəbul etməsin və onlara inanmasın,<br />
çünki onlar qiyamçı və qaçqındırlar, özlərinin əsl hökmdarlarına sədaqətsiz çıxdıqlan<br />
üçün heç kəsə sədaqətli ola bilməzlər. Onun kazakları ağıla gətirməyə və ram etməyə<br />
gücü çatacaq qədər qoşunu var. 17<br />
Lakin İran sarayı çarın məktubuna inanmadı, çünki rus çarının kazaklarla əlbir<br />
olmasına əmin idi. Onların şübhələri bu fakta əsaslanırdı ki, beş-altı min nəfərdən ibarət<br />
kazak dəstəsi səksən topla, hərbi sursat və ərzaqla olduqca yaxşı təchiz olunmuş 40<br />
gəmi ilə İrana soxulmuş və hər şeydən əvvəl, hərbi qüvvə ilə İran torpaqlarına basqın<br />
etmişdilər. Şah və onun saray adamlarının fikrincə, çar Aleksey Mixayloviç kazakları<br />
onların elçilərinin təhqir olunmasına görə qisas almaq üçün göndərmişdi. 18<br />
Kazakların nümayəndələri özlərinkilərin yanına qayıtdıqdan sonra, elə həmin<br />
1668-ci ildə İrana yeni yürüş edilmiş, Fərabad şəhəri dağıdılmış, əhalidən çoxlu adam<br />
qırılmışdı. 19<br />
146
Change language