You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
gətirilmişdi. 17<br />
Bundan başqa həmin illərdə Həştərxandan Bakıya 564, 371 arşın, Ənzəliyə isə<br />
590 226 arşın müxtəlif çeşidli rus parçası ixrac olunmuşdu. 18<br />
Həştərxandan Bakıya böyük tələbat olan, Rusiyada istehsal edilən uzunsov<br />
dəmir təbəqələr, habelə dəmir və polad məmulatı da aparılırdı. Tam olmayan məlumata<br />
görə 1778-ci ildə Bakıya pudu 45 qəpikdən 4000 pud, 1779-cu ildə 5000 pud uzunsov<br />
dəmir təbəqə, 1780-ci ildə 2473 pud qazan, sacayağı, məftil, 1781-ci ildə 6000 pud 28<br />
funt uzunsov dəmir təbəqə və 563 pud tirşəkilli rus poladı, bundan əlavə 280 manatlıq<br />
müxtəlif dəmir məmulat yola salınmışdı. 19<br />
1779-1781-ci illərdə Həştərxandan Bakıya 1 355 000 tikiş iynəsi, 10 665<br />
Pavlovo qıfılı, 3578 Pavlovo qayçısı, 1743 qatlama Tula bıçağı (1779-cu ilin məlumatı<br />
yoxdur) aparılmışdı. 20<br />
Xəzlərdən Bakıya külli miqdarda, minlərlə göndərilən sincab, pişikkimilər və<br />
dovşankimilərin dəriləri ixrac edilirdi. 21<br />
Buxtada və şəhər ərazisində XVIII əsrin ikinci yarısına, xüsusilə 70-ci illərdən<br />
sonrakı dövrə aid 22 çoxlu miqdarda rus sikkələrinin tapılması da rus tacirlərinin Bakıda<br />
əhəmiyyətli ticarət apardığına dəlalət edir.<br />
Sadalanan məlumatlar Rusiyanın <strong>Azərbaycan</strong>la ticarətinin həcminin<br />
artmasından xəbər verir. Mənbələrdə, eyni zamanda, İranla Bakı vasitəsilə iqtisadi<br />
əlaqələrin zəiflədiyi göstərilir. XVIII əsrin son onilliklərində Bakı vasitəsilə Rusiyaya<br />
Ənzəliyə aparıldığından üç dəfə çox mal daşınırdı. Eləcə də Ənzəlidən Bakıya mal<br />
gətirilməsinin tənəzzülü müşahidə edilir. 23 Xəzərdə üzən ticarət gəmilərinin sayı az<br />
olduğundan malların daşınma xərci çox baha idi.<br />
İran tacirlərinin Xəzəryanı əyalətlərdə rəqabətini aradan qaldırmağa cəhd<br />
göstərən çar hökuməti yerli gəmiçiliyin inkişafını qadağan etmək üçün hər cür<br />
tədbirlərə əl atırdı. Lakin yerli xanlar gəmiqayırma ilə ciddi-cəhdlə məşğul olurdular.<br />
Lerxin məlumatına görə keçmiş admiral olan Bakı xanı Mirzə Məhəmməd 1747-ci ilin<br />
oktyabrında Ləngərudda gəmiqayırma işlərinə rəhbərlik edir və tez-tez oraya gedirdi. 24<br />
Rus gəmilərində mal daşınması çox baha başa gəldiyindən, Bakı xanı ehtimal ki, bu<br />
məqsədlə öz gəmilərinin olmasında maraqlı idi.<br />
1777-ci ildə yazmış anonim müəllif 25 Rusiyanın <strong>Azərbaycan</strong> şəhərləri ilə<br />
ticarətindən xəbər verir: "...Dərbənddə, Bakıda və Salyanda xeyli mənfəətlə mum, bal,<br />
balıq yapışqanı almaq olar. Bakının yaxınlığından nəinki Rusiya dövlətində böyük<br />
miqdarda istifadə etmək, habelə Avropa dövlətlərinə ixrac etmək mümkün olan xeyli<br />
neft gətirmək olar. Dərbənddə və Bakıda gəmilərə araq çəkmək üçün olduqca əlverişli<br />
olan şərab yükləmək olar: yerli dildə ona çaxır deyirlər". 26 Müəllif daha sonra ticarətin<br />
Bakıda Dərbənddən daha çox inkişaf etdiyini və onun, başlıca olaraq, Şirvan vilayəti,<br />
xüsusilə Şamaxı şəhəri ilə aparıldığını qeyd edir. 27 Lakin o, bu ticarətin çox da böyük<br />
olmadığını göstərir.<br />
Bakı xanının rus tacirlərinə münasibəti pis idi. 1779-cu ildə ləzgilər iki bakılı<br />
oğlan uşağını oğurlayıb Həştərxanda satdıqlarına görə Bakı hakimi Məlik Məhəmməd<br />
xan Bakıdakı bütün rus tacirlərinin malları ilə birlikdə həbs olunmasını əmr etmişdi.<br />
221
Change language