You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ölgüsünün mövcud olduğunu göstərir. Tikintinin rəisi sərkar idi. İş, görünür, adı və<br />
nisbəsi adətən, kitabədə göstərilən ustadın, mühəndisin, memarın çertyojları və planı<br />
üzrə görülürdü.<br />
Binaların tikilməsində bənnalar, şəbəkə ustaları, həkkaklar, xəttatlar,<br />
gəctaraşlar, nəccarlar, nəqqaşlar və i.a. iştirak edirdi. Tikinti işləri ilə bağlı Bakıda<br />
dülgərlik və ağac emalı sənətləri inkişaf etmişdi. Sənətkarlar müxtəlif məişət<br />
məmulatları hazırlayırdılar. Ağacdan məscidlər üçün zərif minbərlər - nəbati və həndəsi<br />
naxışlı şəbəkələr düzəldirdilər. Şəhərdə gəmiqayıranlar, qayıqçılar, dərzilər, çəkməçilər<br />
və b. da yaşayırdı. Bütün bunlar XVI-XVII əsrlərdə ölkənin məhsuldar qüvvələrinin və<br />
şəhərin təsərrüfat həyatının inkişaf etdiyini, əmtəə-pul münasibətlərinin genişləndiyini<br />
göstərir.<br />
XVIII əsrin birinci çərəyində siyasi hadisələr, müharibələr əhalinin ağır feodal<br />
istismarı və ölkənin xammal bazasının dağılması ilə bağlı Şirvanda iqtisadi tənəzzül<br />
müşahidə olunur və bununla əlaqədar sənətkarlıq istehsalı tədricən aşağı düşür və<br />
XVIII əsrin 40-cı illərində iflasa yarayır.<br />
XVI əsrin əvvəlində Os manlı dövlətinin güclənməsi, onun Qərbdə və Şərqdə<br />
ekspansiya siyasəti ilə bağlı olaraq Qərb dövlətlərinin XVI əsrin əvvəllərində meydana<br />
gəlmiş və Türkiyənin <strong>Azərbaycan</strong>a və İrana müdaxiləsindən ehtiyat edən Səfəvilər<br />
dövləti ilə əlaqələri intensiv şəkil alır. Siyasi şəraitlə bağlı Qərb ölkələrində Şərqə, o<br />
sıradan <strong>Azərbaycan</strong>a maraq artır. XVI əsrdə isə biz artıq bir sıra səyyah-tacirlərin<br />
<strong>Azərbaycan</strong>a gəldiyini görürük.<br />
Avropa dövlətlərinin Os manlı dövlətindən yan ötərək İran və Hindistanla<br />
birbaşa ticarət əlaqələri yaratmaq cəhdləri 1498-ci ildə Afrikanı dolanaraq Hindistana<br />
gedən dəniz yolunun açılmasına gətirib çıxardı. Lakin bu, Avropadan Şərqə gedən<br />
dünya ticarəti yolunu çox sonralar dəyişdirdi və karvan ticarəti XVII əsrin sonunadək<br />
öz əhəmiyyətini itirmədi. Vasko de Qamanın açdığı yol Hindistanla birbaşa dəniz<br />
əlaqələrinə əlverişli imkan yaratdı. Lakin bu yol tezliklə digər Avropa ölkələrinin Şərqə<br />
nüfuz etməsinə mane olan ispanlar və portuqallar tərəfindən tutuldu. 40 Buna görə də,<br />
XVI əsrin əvvəllərində bir sıra ölkələrin səyyahlarında yeni - İran və Hindistana<br />
Moskva Dövləti və Xəzər dənizindən keçən şimal dəniz yolu ideyası meydana gəldi. Bu<br />
dövrdə bir sıra ingilis tacirləri və səfir Çenslor Moskva çarı İvan Qroznının yanına<br />
kəşfiyyat səfərləri etdilər. Çar İvan Qroznı Çenslora Moskva Dövlətində sərbəst ticarət<br />
etmək hüququ haqqında fərman vermişdi. 41 1555-ci ildə İngiltərədə İngiltərə ilə<br />
Moskva dövləti arasında ticarət əlaqələri bərqərar edən Moskva Şirkəti təsis olundu. Bu<br />
şirkətin məqsədi Volqa-Xəzər ticarət yolunu açmaq və ingilis ekspedisiyalarının<br />
<strong>Azərbaycan</strong>a, İrana və oradan Şərqə kəşfiyyat səfərləri idi. 42<br />
Hindistandan Avropaya mallar ta qədimdən quru karvan ticarət yolları ilə<br />
daşınırdı ki, bu da çox baha başa gəlir və xeyli vaxt aparırdı. Lakin XVI əsrdə Şərqi<br />
Avropadan Ağ dəniz, Şimali Dvina, Volqa və Xəzər dənizi vasitəsilə <strong>Azərbaycan</strong>dan<br />
keçərək İrana və Hindistana gedən Volqa-Xəzər yolu deyilən yol işə düşdü. Bu yolda<br />
Xəzəryanı vilayətlər, xüsusilə, çoxlu ipək istehsal olunan Şirvan və Gilan Avropa<br />
ticarəti üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Bununla əlaqədar olaraq ipək ticarətində<br />
173
Change language