Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Abşeronda neft quyularına və duz mədənlərinə vergi qoyulmuşdu. VIII əsrdə<br />
Bakıda neft və duz istehsalçılarından vergi yığan xüsusi adamlar təyin olunmuşdur. 16<br />
Abşeronun neft verən torpaqları, neft quyuları və şor gölləri, habelə əkin yerləri həm<br />
dövlətin, həm də ayrı-ayrı feodalların mülkiyyəti idi və adətən, vergi verən əhalini<br />
amansızcasına istismar edən bu və ya digər feodala iltizama, yaxud icarəyə verilirdi. 17<br />
Bakı əhalisi şəhərin idarə olunmasını əllərində saxlayan feodal zadəganlarından,<br />
neft verən torpaqların və əkin sahələrinin, şor göllərin və bağların sahiblərindən, habelə<br />
böyük sərmayə toplamış iri tacirlərdən və ruhanilərdən ibarət idi.<br />
Şəhər əhalisinin əsas kütləsini sənətkarlar və tacirlər təşkil edirdi. Burada daş<br />
üzərində oyma, qravür ustaları, rəssamlar, zərgərlər, memarlar, bənnalar, dulusçular,<br />
misgərlər, dəmirçilər,gəmiqayıranlar, qayıqçılar və müxtəlif istehsal sahələrində<br />
çalışan sənətkarlar, habelə iri və xırda alverçilər, dükançılar, şəhər yoxsulları və qullar<br />
yaşayırdı.<br />
Məhkəmə işləri ilə şəriət hakimləri - qazılar məşğul olurdu. Onlar vəqf<br />
məsələlərini, amillərin hərəkətlərindən narazı qalanların işlərini araşdırırdılar.<br />
Vergilərin toplanması ilə bilavasitə əmirə tabe olan xüsusi məmurlar - amillər 18 məşğul<br />
olurdu.<br />
Vilayətlər yenə də əmirin başçılıq etdiyi Divan tərəfindən idarə olunurdu.<br />
Xilafətlə əyalətlər və ucqarlar arasında rabitə saxlamaq üçün poçt - barid yaradılmışdı. 19<br />
Ərəb hərbi qarnizonları (rabatlar) əsas şəhər və məntəqələrdə, o cümlədən Abşeronda<br />
yerləşdirilmişdi.<br />
İbn Havqəl xəbər verir ki, A zərbaycan şəhərlərinin əhalisi arasında <strong>Azərbaycan</strong><br />
(Arran) və fars dillərindən başqa ərəb dili də yayılmışdı. Lakin o qeyd edir ki, bu dildə<br />
danışanların sayı az idi. Xalis ərəb dilində tacirlər və mülk sahibləri danışırdı. 20<br />
Görünür, ərəb müəllifləri <strong>Azərbaycan</strong>, yaxud Arran dili dedikdə türk dilini nəzərdə<br />
tuturdular. Yuxarıda göstərdiyimiz kimi, Arranın türkləşməsi artıq eramızın ilk<br />
əsrlərindən başlamış və türk tayfalarının Dərbənd keçidi vasitəsilə şimaldan intensiv<br />
axını ilə əlaqədar VI əsrdə güclənmişdi.<br />
Ölkə ərəblər tərəfindən istila edildikdən sonra islam dini Bakı və Abşeron<br />
kəndlərinin əhalisi arasında yayılmağa, zərdüştiliyi və qədim astral etiqadları<br />
sıxışdırmağa başladı. Abşeronda bu günə qədər çox qədim dini ayinlərin qalıqları kimi<br />
müqəddəs ağaclara (Mərdəkan və Əmircan kəndlərində Pir Çinar) və daşa (Buzovnada<br />
Əli ayağı) sitayiş mövcuddur. Ağaclara sitayişi VII əsr alban tarixçisi Musa Kalankatlı<br />
da qeyd etmişdir. 21<br />
Abşeron əhalisi islam dinini qəbul etdikdən sonra VIII-X əsrlərdə müsəlman<br />
ənənələrini və ərəb-müsəlman dini adlarını qəbul edən qədim pirlərin (Buzovnada Əli<br />
ayağı, Pirallahı adasında Pirallahı və s.) müsəlmanlaşdırılması başlandı.<br />
60
Change language