You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
əsrin sonu-XV əsrin əvvəli <strong>Azərbaycan</strong> coğrafiyaşünası Əbdürrəşid Bakuvinin də<br />
müşahidələri vardır. Ə.Bakuvi öz əsərində 23 şəhərin maraqlı təsvirini verir, onun<br />
təsərrüfat həyatından, Abşeronda neft və duz istehsalından bəhs edir. "Buradakı qatran<br />
("qar" - qır) yataqları və neft quyuları məşhurdur. Quyulardan hər gün iki yüz dəvə<br />
yükündən çox neft hasil edilir. Onların yanında gecə-gündüz yasəmən yağı kimi ağ neft<br />
axan başqa bir quyu da vardır, onun icarə haqqı təqribən min dirhəmə çatır. Quyuların<br />
yaxın-lığında şam kimi yanan sarı rəngli bərk torpaq var. Onun parçalarını qopararaq<br />
şəhərə gətirir, evlərin və hamamların qızdırılmasında istifadə edirlər". 24<br />
Göstərilən rəqəm - min dirhəm - bir neft quyusundan alınan icarə haqqı idi. Belə<br />
quyuların sayı isə çox idi.<br />
Bakuvinin göstərdiyi kimi gündəlik neft hasilatı iki yüz dəvə yükündən çox idi.<br />
Əgər hər dəvə yükünü 100 mana, yəni, 300 kq-a bərabər saysaq, onda bu, hər gün<br />
60.000 kq, yaxud 3750 pud edər ki, bu da dövlətin və neft quyuları olan feodalların külli<br />
miqdarda qazanc götürdüklərini göstərir. Şam kimi yanan 25 sarı rəngli daş kimi<br />
dərkimiş qatı ağ neft şəhərə daşınaraq, əhali tərəfindən yanacaq kimi istifadə olunurdu.<br />
Şəhərdən bir fərsəng aralı sönməz od yanan kəndin (Suraxanıda) əhalisi həmin<br />
odda əhəng hazırlayıb, ehtimal ki, inşaat materialı kimi şəhərə gətirirdilər. Bakuvi<br />
Abşeronda başqa ölkələrə ixrac olunan əla duz hasil edildiyini söyləyir. 26 Bakı<br />
yaxınlığındakı adaların birində suiti ovlanırdı. Onun dərisindən nefti gəmilərlə başqa<br />
ölkələrə daşımaq üçün tuluq düzəldilirdi. Ərinmiş suiti piyi yağ kimi çıraqlara<br />
tökülürdü. 27 Bakuvinin dənizdən qalxan və uzaq məsafədən görünən nəhəng od<br />
haqqında məlumatı isə, ehtimal ki, Məsudidən götürülmüşdür.<br />
b) Sənətkarlıq və ticarət<br />
Feodalizm dövrü <strong>Azərbaycan</strong> şəhərləri sənətkarlıq və ticarət mərkəzləri idilər.<br />
Belə şəhərlərdən biri də Bakı idi. Mənbələr Bakıda sənətkarlığa dair çox cüzi məlumat<br />
versələr də, arxeoloji və digər məlumatlar XI-XVI və sonrakı əsrlərdə burada bütün orta<br />
əsr şəhərləri üçün səciyyəvi olan sənətkarlıq sahələrinin inkişaf etdiyini təsdiq etməyə<br />
imkan verir. İçərişəhərdəki dövrümüzədək qalmış XI-XV əsrlərə aid memarlıq<br />
abidələri mahir bənnalardan, daşyonanlardan, dülgərlərdən xəbər verir. Daş üzərində<br />
böyük sənətkarlıqla nəbati və həndəsi naxışlar, habelə, minarələrdə, mehrablarda,<br />
məscid divarlarında və başdaşılarında ərəb əlifbası ilə kitabələr həkk edən ustalar var<br />
idi.<br />
Arxeoloji qazıntılar zamanı üst və alt daşdan ibarət dən daşları, su kəmərləri və<br />
digər məişət əşyaları tapılmışdır. 28<br />
Qala divarlarının yaxınlığında, indiki Hüsü Hacıyev küçəsində tikinti işləri<br />
77
Change language