You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
IV Fəsil<br />
BAKI XVI-XVIII ƏSRĠN BĠRĠNCĠ YARISINDA<br />
1. SƏFƏVĠLƏRĠN HAKĠMĠYYƏTĠ DÖVRÜNDƏ BAKININ S ĠYAS Ġ<br />
TARĠXĠ (XVI ƏSR)<br />
Bizim məqsədimiz Bakıda baş verən hadisələri işıqlandırmaq olduğundan,<br />
bütünlüklə <strong>Azərbaycan</strong>ın siyasi tarixinin müfəssəl şərhi üzərində dayanmayaraq, yalnız<br />
şəhərlə bağlı hadisələrdən bəhs edirik.<br />
Səfəvilər 1538-ci ildə Şirvanşahlar dövlətini özlərinə tabe etdikdən sonra<br />
azərbaycanlıların 1578-ci ilə qədər davam edən bir sıra üsyanlarını yatırmalı oldular. 1<br />
H.146 (1539/40)-cı ildə şahın əmri ilə sonuncu şirvanşah Şahrux Təbrizdə<br />
gizlincə edam olundu. 2 Şirvanın müstəqilliyinin ləğv edilməsindən narazı olan Şirvan<br />
zadəganları öz istiqlaliyyətinin bərpasına çalışaraq, əhalinin şah və onun canişinlərinin<br />
hakimiyyətinə qarşı bir sıra antifeodal üsyanlarına başçılıq edirdilər.<br />
Şah Bakını tiyul kimi Qazi xan Təkəliyə bağışladı, 3 lakin şəhər əhalisi ona<br />
müqavimət göstərdi. İnadlı və şiddətli mübarizədən sonra Razi xan Təkəli h.947<br />
(1540/4l)-ci ildə Bakı qalasını tutdu və əhalidən xeyli adam qırdı. 4 Şirvandakı sonrakı<br />
hadisələr türk müdaxilələri və şirvanlıların Səfəvilər əleyhinə türk sultanlarının<br />
əlaltıları - Bürhanəli, Mehrab xan, Qurbanəli, Qasım Mirzə və Şirvanşahlar nəslindən<br />
olan digər şəxslərin başçılıq etdikləri üsyanları ilə bağlıdır.<br />
Sultan Süleyman h.935 (1548/9)-ci ildə <strong>Azərbaycan</strong>a yürüş edərkən Bürhanəli<br />
onunla birləşdi. Sultan onu qoşunla irəli göndərdi və o, qoşunun köməyi ilə Şirvanı<br />
tutdu. Bürhanəli iki il vali kimi orada qaldı və təqribən h.958 (1551)-ci ildə öldü. Onun<br />
ölümündən sonra qızılbaşlar Şirvanı yenidən zəbt etdilər. Bürhanəlinin azyaşlı oğlu<br />
Əbubəkr Mirzə isə Dağıstana qaçdı. 5<br />
Həsən bəy Rumlu xəbər verir ki, Bürhanəli öldükdən sonra Şirvan zadəganları<br />
onun meyitini gizlətmişlər. Lakin Şirvan bəylərbəyi Abdulla xan Ustaclı onu tapmış,<br />
qəbirdən çıxararaq başını kəsdirmişdir. Şirvan zadəganları Bürhanəlinin qohumlarının<br />
başçılığı ilə qiyam qaldıraraq Xəzər dənizi sahilinə yaxın adalardan birindəki Derov<br />
kəndinə qaçmışlar. Abdulla xan onlara hücum edərək çoxunu qırmış, mallarını ələ<br />
keçirib Şamaxıya qayıtmışdır. 6<br />
Sultan Süleymanın A zərbaycana növbəti yürüşü 1554-cü ildə olmuşdur. Türk<br />
sultanının Şirvanşahlar nəslindən olan əlaltısı Qasım Mirzə tərkibində yeniçərlər də<br />
olan böyük ordu ilə Dərbənddən keçərək Şirvana gəldi. Zadəganlar və Şirvan əhalisi<br />
Səfəvilər əleyhinə qiyama başçılığı öz üzərinə götürən Qasım Mirzəyə qoşuldular.<br />
Döyüş Gülüstan qalasının yaxınlığında baş verdi. Abdulla xan qiyamçıları məğlub etdi,<br />
onlar Təbərsərana qaçdılar, lakin Qasım Mirzə başda olmaqla, qiyamçıların böyük<br />
hissəsi qırıldı və onların başlarından minarə ucaldıldı. 7<br />
Qeyd etmək lazımdır ki, Şah İs mayıl Şirvanı işğal ets ə də, Şirvanşahların<br />
hakimiyyətini tanımış, onları hakimiyyətdə saxlamışdı. Şah Təhmasib, hətta, Şirvanın<br />
138
Change language