Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
digər heyvanların təsvirləri (ən qədim təsvirlər) vardır. Qaya təsvirləri Abşeron<br />
yarımadasındakı bir sıra məntəqələrdə, Mərdəkan, Şüvəlan, Zirə, Suraxanı, Ramana,<br />
Qala qəsəbələrinin ətrafında və materiki Pirallahı adası ilə birləşdirən dambanın<br />
girəcəyində də aşkar edilmişdir.<br />
Xəzər dənizinin sahilində, Qala qəsəbəsinin yaxınlığındakı Dübəndi deyilən<br />
yerdə qaya sallağının üzərində müxtəlif heyvanların - öküz, keçi, maral və s. - ətrafında<br />
rəqs edən insanlar təsvir olunmuşdur. Qayalarda buralarda yaşamış qədim insanın<br />
maldarlıq və ovçuluq həyatından söhbət açan müxtəlif rəs mlər tapılmışdır. Onlar<br />
Qobustandakı qaya təsvirlərinə oxşayır. Bu, Abşeron ərazisində Daş dövründən Tunc<br />
dövrünə keçid mərhələsinə aid ilk abidədir. 18<br />
Materiki Pirallahı adası ilə birləşdirən dambanın girəcəyindəki məzarlıqda<br />
Abşeron əhəngdaşından düzəldilmiş lövhə tapılmışdır. Onun üzərində kontur xətlərlə<br />
qayakeçisi (qılıncvari buynuzlu keçi) rəsmləri qazılmışdır. Bu rəsmlər e.ə. II minilliyin<br />
sonu və I minilliyin əvvəllərinə aid edilir. 19<br />
Şübhə etməmək olar ki, Qobustan mağaralarının Daş dövrü adamları Abşerona<br />
buradakı vəhşi heyvanları ovlamaq məqsədilə, ehtimal ki, dəniz sahilləri ilə gəlirmişlər.<br />
Yuxarıda bəhs edilən çaxmaqdaşından düzəldilmiş bəzi alətlər göstərir ki, Abşeronun<br />
da bir sıra məntəqələrində qədim insan düşərgələri olmuşdur.<br />
Qobustandakı mağaraların yaxınlığında diametri 15-40, dərinliyi 10-30 s m olub,<br />
bir-biri ilə novçalarla birləşdirilmiş kasavarı çuxurlar vardır. Onların su torlamaq və<br />
saxlamaq, eləcə də qurbanlıq heyvanların-qanını yığmaq üçün istifadə edilən tərpənməz<br />
ibtidai qablar olduğu fərz edilir. Bu qablar Neolitin sonu və Tunc dövrünün əvvəlinə<br />
qədərki dövrə (e.ə. V-III minilliklər və daha sonralar) aid edilir. 20 Onlara bənzər qaya<br />
çuxurları köhnə Bakı qalasındakı (İçərişəhər) Şirvanşahlar sarayı ərazisində, təpənin<br />
üstündə saray tikililərinə qədərki köhnə bünövrələrin və Güzdək kəndinin<br />
həndəvərindəki qaya sallaqlarının altında da aşkar olunmuşdur.<br />
XVII əsr səyyahı Lerx Böyük Zirə adasında əksərən bir-biri ilə novçalarla<br />
birləşdirilmiş dəyirmi, yaxud dördkünc belə çuxurların olduğunu qeyd etmişdir. 21<br />
Köhnə Bakı qalasındakı Şirvanşahlar sarayı ərazisindəki, Güzdək kəndi və Böyük Zirə<br />
adasındakı Qobustan kasavarı çuxurla rına bənzər çuxurlar Abşeronun qədim<br />
abidələridir.<br />
Qədim abidələrdən biri də Bilgəh və Nardaran qəsəbələri arasındakı<br />
Ümidqayanın zirvəsindəki göy cisimlərinin təsviridir. Qaya üzərindəki bu rəsədxana<br />
günəşi və müxtəlif bürc adlarını - Böyük Ayı bürcü, İlan bürcü və s. - təsvir edən<br />
rəsmlərin zənginliyinə görə digər məşhur bürc təsvirlərini ötüb keçir. Göstərilən<br />
rəsmlərlə yanaşı, qayada astronomik hesablama cədvəli də həkk olunmuşdur. Bu<br />
qayada əkinçilik, maldarlıq mövzusunda rəsmlər də çoxdur. Ümidqaya təsvirləri Tunc<br />
dövrünün əvvəlinə aid edilir. 22<br />
Son illərdə aparılmış arxeoloji tədqiqatlar Abşeronda Tunc dövrünə aid yaşayış<br />
Nargin<br />
17
Change language