You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bakı və Abşeronun memarlıq abidələrini tikinti materialına, əla yonulmuş ağ və<br />
sarıya çalan xırda dənəvər yerli Badamdar əhəngdaşına, ciddi və lakonik formalı<br />
bədii-memarlıq üslubuna görə "Şirvan-Abşeron abidələri" qrupunda birləşdirmək olar.<br />
Bakının İçərişəhər hissəsindəki tarixi məlum olan XI əsrə aid ən erkən abidə<br />
xalq arasında Sınıqqala adı ilə tanınan Məhəmməd ibn Əbubəkr məscididir. Məscid<br />
indiki dəniz sahilinin yaxınlığında, İçərişəhərin cənub-qərb hissəsində yerləşib, çatma<br />
tağlı, mehriban olan düzbucaqlı otaqdan ibarətdir. Məscidin şimal divarında, giriş<br />
qapısından solda qoyulmuş kiçik dördkünc daş lövhə üzərində yarımkufi xətlə ərəbcə<br />
aşağıdakı məzmunda dördsətirlik kitabə həkk olunmuşdur.<br />
"Bis millahir rəhmanir rəhim! Bu məscid binasını (tikməyi) ustad, rəis<br />
Məhəmməd ibn Əbubəkr əmr etdi. Dörd yüz yetmiş birinci il" (h.471 (1078/79)-ci il). 23<br />
Bu tarix şirvanşah I Fəribürzün hakimiyyət illərinə təsadüf edir. Qərbə doğru məscidin<br />
lap yanında divarının qalınlığı və iriliyi ilə Bakı və Abşeronun digər minarələrindən<br />
fərqlənən 12 m hündürlüyündə minarə vardır. Bu minarə formaca qala bürcünü<br />
xatırladır. Minarənin yuxarı şərəfəsinin həndəsi naxışlarla bəzədilmiş tava daşlarından<br />
məhəccəri, 24 ondan aşağıda iri stalaktitlərdən qurşağı var. Qurşağın altında isə<br />
minarənin dövrəsi boyunca kufi xətlə Quran ayələri (17-ci surə, 81-82-ci ayələr) ibarət<br />
nəfis kitabə həkk olunmuşdur.<br />
Ehtimal ki, bu məscidi tikən, yuxarıda göstərdiyimiz kimi, sənətkarlıq sexinin<br />
rəisi olmuşdur. Bu tikili xarakteri etibarilə yaşayış məskəni deyil, inkişaf etmiş feodal<br />
şəhəri abidələrinə məxsusdur.<br />
İçərişəhərdə Qız qalasının yaxınlığında Bəzzaz məscidi adlanan kiçik bir məscid<br />
(görünür, bu məhəllədə bəzzaz dükanları olmuşdur), onun divarında isə zaman<br />
keçdikcə yağış, yağmurdan xeyli zədələnmiş və oxunulmaz hala düşmüş kufi xətli bir<br />
kitabə var. 25<br />
Qalanın cənub-qərb hissəsində, Qız qalasının yaxınlığındakı XII əsr abidəsi -<br />
Ləzgi məscidi dövrümüzədək yaxşı qalmışdır. O, Gilək məscidi istisna olmaqla, bütün<br />
başqa məscidlər kimi planda çatma tağtavanla örtülmüş uzunsov dördkünc otaqdan<br />
ibarət olub, minarəsizdir. Yaxşı yonulmuş daşlardan tikilmiş bu məscid Abşeron tipli<br />
yaşayış otağını xatırladır. 26 Məscidin içərisində, mehrabın üstündə h.567 (1171/72)-ci il<br />
və bədii oyma ustasının adı -ustad nəccar Aşur ibn İbrahim Bakuyi - yazılmış bir kitabə<br />
var. 27<br />
İçərişəhərin cənub-şərq hissəsində Qız qalası 28 adlanan 28 m hündürlüyündə<br />
nəhəng daş silindri andıran qeyri-adi formalı bir abidə ucalır. Divarların qalınlığı<br />
qalanın gövdəsində 5 metrə, 8-ci mərtəbəsində isə 4 metrə çatır. Qalanın onu 8<br />
mərtəbəyə bölən 8 günbəzli tağı olmuşdur. Qala dənizə doğru sallanan nəhəng sahil<br />
Şəhər 1723-cü ildə general Matyuşkin tərəfindən topa tutularkən minarəsinin üst qatı<br />
zədələndiyi üçün belə adlanırdı.<br />
104
Change language