Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Qobustanın qədim daşlarında uzaq keçmişdəki nəsillərin həyat lövhələri -<br />
qadının başçılıq etdiyi əkin, kollektiv əmək; ov, döyüş, kişinin qız, yaxud qadın<br />
qaçırması səhnələri, qaya rəs mlərini həkk edənlərin əhatəsindəki heyvanat aləminin<br />
təsviri əksini tapmışdır. Qobustan və Abşeron bölgəsində vəhşi heyvan ovlayan qədim<br />
insan daş və qaya üzərində gördüyü və ovladığı heyvanların şəklini həkk edirdi. Adsız<br />
rəssamlar bir neçə min illər ərzində qaya təsvirlərində qədim qəbilə adamlarının<br />
fəaliyyətinin, həyat və məişətinin müxtəlif cəhətlərini əks etdirmişlər. Qobustan<br />
qayalarında dini ayinlər, qurbankəsmə, " Yallı"nı xatırladan mərasim rəqsləri bol təmsil<br />
olunmuşdur. Bu Daş dövrü rəsmləri dünyanın ən qədim incəsənət - qrafika, rəssamlıq,<br />
rəqs, musiqi və s. örnəkləridir. Qaya rəs mləri Qobustanın qədim sakinlərinin<br />
təsərrüfatından, məişətindən, incəsənətindən söhbət açır. Qobustan petroqliflərində<br />
qədim insanların təsərrüfat həyatının, məişətinin, dünyagörüşünün başqa mənbələrdən<br />
təsəvvür əldə etmək mümkün olmayan cəhətləri əksini tapmışdır.<br />
Daş dövründə Qobustanın landşaftı isti və rütubətli iqlimə, zəngin bitki və<br />
heyvanlar aləminə, bol yem ehtiyatına malik savannadan ibarət idi. Burada iri və vəhşi<br />
öküz, saqqallı keçi, maral, vəhşi at, gur ceyran sürüləri var idi; şir (yaxud pələng),<br />
canavar, çöldonuzu və digər heyvanlara da rast gəlinirdi. 8<br />
Dənizin yaxın lığı və balıq ehtiyatının bolluğu Mezolit dövründə Qobustan<br />
bölgəsində yığıcılıq və ovçuluqla məşğul olan qəbilələrin yaşayış yerlərinin oturaq<br />
xarakter daşıdığını ehtimal etməyə imkan verir. Balıq rəs mləri balıqçılığın mövcud<br />
olduğunu göstərir. Qobustanda torla balıq (ağbalıq) tutulmasının təsvir edilməsi,<br />
Mezolit laylarındakı balıq (ağbalıq və digər nərə balıqları) və suiti sümüklərinin<br />
qalıqları e.ə. X-IX minilliklərə aid edilir və şəksiz, Qafqazın bütün ərazisində ən erkən<br />
inkişaf etmiş dəniz ovçuluğuna sübutdur. 9 Suiti sümüyünün tapılması çox maraqlıdır.<br />
Suiti əti çətin ki, yeyilmiş olsun. Ehtimal ki, suitinin yağından işıqlandır ma vasitəsi,<br />
dərisindən isə paltar kimi istifadə edilmişdir. Strabon (I əsr) massagetlərdən danışarkən<br />
yazırdı: "Bataqlıq adamları balıqla qidalanır və burada dənizdən keçən suiti dərisi<br />
geyirlər". 10 Görünür Qobustanın qədim sakinləri suiti dərisindən paltar kimi istifadə<br />
etmişlər.<br />
E.ə. VI-IV minilliklərdə təsərrüfat fəaliyyətinin yeni sahələri -əkinçilik və<br />
maldarlıq qədim qəbilələrin istehsal həyatına möhkəm daxil oldu. 11<br />
C.N.Rüstəmov və F.M.Muradovanın Qobustanda apardığı arxeoloji qazıntılar<br />
Daş-Mezolit və Neolit dövrlərində qəbilələrin uzun müddət bu bölgənin qayaaltı<br />
mağaralarında yaşaması ehtimalını təsdiq edir. Qəbilələrin Tunc dövrünün (e.ə. III<br />
minilliyin əvvəlindən I minilliyədək) qədim yaşayış yerlərində uzun müddət yaşadığını<br />
Ana zağa, Çardağ zağa daşaltı sığınacaqlarının, Firuz düşərgəsinin, habelə dairəvi<br />
planlı möhkəmləndirilmiş Dairə, təbii istehkam olan Böyükdaş yaşayış yerlərinin<br />
materialları təsdiq edir. Ana zağa mağarasında mədəni təbəqənin altında bəzək şeyləri<br />
xırda çaydaşından, habelə molyusk çanağından deşmə yolu ilə hazırlanmış asmalar<br />
tapılmışdır.<br />
Məlumdur ki, qədim insanlar balıqqulağından boyunbağı, ehtimal ki, həm də<br />
mübadilə vasitəsi kimi istifadə etmişlər. Bu balıqqulaqları içərisində Qobustandakı<br />
12
Change language