Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
divarlarından xaricdə dulusçular məhəlləsi aşkar edilmişdir. Həmin sahədə dulus<br />
kürəsinin qalıqları da tapılmışdır. 34<br />
Yuxarıda dediyimiz kimi, A zərbaycanda keramika istehsalının inkişafı XII-XIII<br />
əsrin əvvəllərinə aiddir. <strong>Azərbaycan</strong>ın monqollar tərəfindən istilası, şəhərlərin<br />
dağıdılması, sənətkarların əsir aparılması bir sıra istehsal sahələrinə, o cümlədən<br />
keramika istehsalına böyük zərbə vurdu. Keramika sənəti XV-XVI əsrlərdəki müəyyən<br />
dirçəlişə baxmayaraq, tənəzzülə uğradı və bu qədim sənət sahəsi bir daha XII əsr<br />
səviyyəsinə çata bilmədi.<br />
XVI-XVIII əsrlərdə Bakıda mühüm bədii sənət sahələrindən biri zərgərlik idi.<br />
Mənbələr rəngli minadan və qızıldan hazırlanmış gözəl bəzək şeylərindən xəbər<br />
verirlər. Şirvanlı Abdulla xanın geyimini təsvir edən ingilis səfiri Antoni Cenkinson<br />
belə nəql edir: " Çalmasının sol tərəfində mina və qiymətli daşlarla işlənmiş qızıl lüləyə<br />
taxılmış lələklərdən eqret ucalırdı. Onun sırğalarından iki yaqut düzülmüş əl boyda<br />
artırma sallanırdı". Rəngli minadan və qızıldan hazırlanan bəzək əşyaları A zərbaycanda<br />
əsrimizin 20-ci illərinədək geniş yayılmışdı. Onların ornament və formaları əsasən<br />
qədim motivlərini qoruyub saxlayaraq nəsildən nəslə ötürülmüşdür ki, bu da<br />
incəsənətdə varislik ənənələrinin möhkəmliyini göstərir. 35 Qızıl və gümüş qadın bəzək<br />
şeyləri - paltarda tikmələr, bilərziklər, qızıl və gümüş toqqalı və düyməli kəmərlər<br />
Bakıda və <strong>Azərbaycan</strong>ın digər şəhər və kəndlərində geniş yayılmışdı. 36<br />
Sənətkarlar feodal və xanlarin atlarını bəzəyən üzəngiləri, yüyənləri, yəhər<br />
qayışlarını qızılla işləyirdilər. Qızıl saplarla (güləbətin) tikilmiş çullar, mirvari və digər<br />
qiymətli daşlarla bəzədilirdi. Qızıl və gümüş zərgərlik məmulatları basmaqəlib və oyma<br />
naxışlarla işlənirdi. XVI-XVIII əsrlərdə qızıl və gümüş bəzək əşyalarında qədim<br />
məmulatlarda rast gəlinməyən qara mina qarışdırılmış qızıl və gümüşdən 37 istifadə<br />
olunurdu. XVI-XVIII əsr zərgərlik məmulatları arasında üstü filiqran və zər dənəcikləri<br />
ilə bəzədilmiş yumruvarı boyunbağı, muncuq və sırğalara təsadüf edilir. 38 Buna bənzər<br />
bəzəklər düyməli və toqqalı qızıl və gümüş qadın kəmərlərində də tətbiq edilirdi. Bu<br />
məmulatlar son dərəcə zərif və mürəkkəb zərgərlik işi idi. XVI-XVIII əsrlərdə feodallar<br />
və əyanlar üçün hazırlanan qızıl zərgərlik məmulatları tacirlərin İrandan, Hindistandan,<br />
Ərəbistandan və digər ölkələrdən Şirvan şəhərlərinə gətirdikləri qiymətli daşlarla -<br />
mirvari, almaz, zümrüd, ləl və firuzə ilə bəzədilirdi.<br />
Bakıda bənnalıq sənəti geniş vüsət almışdı. İçərişəhərdə arxeoloji qazıntılar<br />
zamanı əhəng məhlulu ilə yonulmuş və az yonulmuş daşlardan hörülmüş planda<br />
düzbucaqlı evlərin bünövrələri və divar qalıqları aşkar edilmişdir. Divarların çoxunun<br />
səmti başqa ölkələrdəkinə uyğun gəlir. Otaqlarda qapı və pəncərə açırımlarından əlavə,<br />
məişət müxəlləfatı üçün kiçik dördkünc taxçalar vardır. Otaq divarlarının içəri tərəfdən<br />
bəzi yerlərində suvağı qalmışdır. Evlərin balaca həyətlərində müxtəlif ölçülü təndirlər,<br />
kül və yanmış gil qalıqları yığılmış ocaq yerləri, ağzının qıraqları daşla hörülmüş<br />
təsərrüfat və zibil quyuları, su və kanalizasiya xətləri, digər məişət obyektləri aşkar<br />
edilmişdir. 39 XVI-XVIII əsrlərə aid mövcud memarlıq abidələri memar, bənna,<br />
daşyonan və rəssamların yüksək sənətkarlıq səviyyəsini göstərir.<br />
Abşeron abidələrinin epiqrafik məlumatları binaların tikilməsində məlum əmək<br />
172
Change language