You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
etdi. Qazıqumuqlu Xanbutay xanın Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xana hücum etdiyini<br />
eşidən Şeyxəli xan bacısı ilə evlənməyə hazırlaşdığı bakılı Mirzə Məhəmməd xanı min<br />
nəfərlik dəstə ilə Bakının 14 verstliyində, Balaxana kəndinin neft quyularının yanında<br />
qoyub Şəki xanının köməyinə getdi. 50<br />
Bakının yaxınlığında olan Mirzə Məhəmməd xan şəhərə heç bir mal buraxmırdı<br />
və duzlu gölləri, neft quyularını tutaraq Hüseynqulu xanı gəlir mənbələrindən məhrum<br />
etdi. Bu, 1795-ci ilin əvvəlinədək, Hüseynqulu xanın öz yaxın qohumu Manaf bəyi<br />
Həştərxan yolu ilə general Qudoviçin yanına yollayana qədər davam etdi. Xan<br />
məktubunda Şeyxəli xanın hərəkətlərindən şikayətlənir, kömək istəyir və öz adından,<br />
xüsusilə bütün Bakı şəhəri əhalisi adından əbədi olaraq Rusiyanın təbəəliyinə keçmək<br />
istədiyini ifadə edirdi. 51 General Qudoviç Bakını talamamaq barədə Şeyxəli xana<br />
məktub yazdı. Bu şəhər Şeyxəli xanın adına düşdüyündən o, Rusiya dövlətinin<br />
tərkibinə daxildir, buna görə də Qudoviç ona məsləhət gördü ki, Bakı xanı ilə dinc yolla<br />
hesablaşsın. 52 Şeyxəli xan öz torpaqlarından kənarda ikən Hüseynqulu xan elə həmin<br />
1795-ci ildə Bakıdan qoşunla hərəkət edib, Mirzə Məhəmməd xanı məğlubiyyətə<br />
uğratdı, onun özünü isə ailəsi və Şeyxəli xanın nişanlısı ilə Bakıya gətirdi. Mirzə<br />
Məhəmməd xanın yanında olan Dərbənd qoşunu pərən-pərən düşdü, onun ailəsindən<br />
isə təkcə Şeyxəli xanın yanına qaçan kiçik qardaşı Kəblə Hüseyn ağa xilas oldu. 53<br />
Şirvanlı Mustafa xan Şeyxəli xanı Hüseynqulu xanla barışdırmağa çalışdı. 1795-ci ilin<br />
payızında sonradan evləndiyi nişanlısı Bəyim, habelə qayınanası, ailəsi ilə birlikdə<br />
qayını Bakıdan Şeyxəli xanın yanına qayıtdı. Şeyxəli xan Hüseynqulu xanla Bakıdan<br />
götürülən gəlirin bir hissəsini Bakı xanına, bir hissəsini Şeyxəli xana, bir hissəsini isə<br />
Mirzə Məhəmməd xana çatmaqla üç hissəyə bölünməsi şərtilə sülh müqaviləsi<br />
bağladı. 54<br />
1795-ci ilin dekabrında Hüseynqulu xanın rus təbəəliyinə qəbul olunması<br />
haqqında ali fərman verildi və onun yuxarıda adı çəkilən elçisi saraya yola salındı.<br />
Onun rus təbəəliyinə qəbul olunması haqqında bəndlərdə deyilirdi:<br />
"1-ci - Xanın və onun varislərinin xanlıq rütbəsi imperator Əlahəzrətləri<br />
tərəfindən təsdiq olunmalıdır. 2-ci -O, Rusiyanın təbəəsi olmayan qonşu məliklərlə<br />
Qafqaz xəttinin baş komandanı ilə əvvəlcədən razılaşdırılmadan heç bir mühüm<br />
məsələdə əlaqəyə girməməlidir. 3-cü -Rusiya tacirlərinə yüksək imtiyazlar verilməlidir.<br />
4-cü - Onun sahillərinə çıxarılmış gəmilər yükləri ilə birlikdə toxunulmadan və<br />
vaxtında sahiblərinə qaytarılsın. 5-ci -Rusiya gəmilərindən biri daim Bakı limanında<br />
dayansın. 6-cı - Rus tacirlərinin farslarla və başqaları ilə olan işlərinə təkcə Bakı<br />
hakimləri tərəfindən deyil, konsulun iştirakı ilə başlansın. 7-ci -Şeyxəli xanın Bakıya<br />
iddiası ilə əlaqədar xanın ona ödəməyə razılıq verdiyi qədər xərac məqbul sayılsın,<br />
çünki bu, Rusiya təbəəliyinə zidd deyil". 55<br />
Lakin 1795-ci ilin axırlarında baş verən hadisələrlə əlaqədar təbəəliyə qəbulun<br />
həyata keçirilməsi dayandırıldı. Bakı xanının rus təbəəliyini qəbul etmək istəyi onunla<br />
izah edilir ki, o, yaranmış mürəkkəb siyasi şəraiti - İran, Türkiyə, Rusiya və Dərbənd<br />
xanı tərəfindən daim təhlükə olduğunu nəzərə alaraq, öz torpaqlarının etibarlı şəkildə<br />
müdafiə olunmasına, onu dağıntı və qarətdən xilas etməyə çalışırdı. Lakin Şeyxəli xan<br />
207
Change language