Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
o, türklərin başını mənə gətirərək belə güman edir ki, bununla öz başını saxlaya<br />
biləcəkdir. Bundan sonra da öz məkrli əməllərini davam etdirməməsi üçün mən<br />
istəyirəm ki, o, kəsdiyi başlara görə öz başı ilə cavab versin". 5 Bu hadisə şahın Bakını<br />
tutmağa qoşun göndərdiyi vaxt, yəni de Quveanın məlumatına görə 1607-ci ilin<br />
yanvarında baş vermişdir. 6<br />
1607-ci ilin sentyabrında Bakıda olmuş karmeli missionerlərinin şahidliyinə<br />
görə şəhər, demək olar ki, tamamilə dağıdılmışdı. 7 Lakin İsgəndər Münşi və keşiş de<br />
Quveanın məlumatlarına görə Şah Abbas Bakını döyüşsüz almış və buna görə də şəhər<br />
çətin ki, dağıdılmış olsun. Ehtimal ki, burada söhbət Şirvanşahlar sarayının<br />
xarabalıqlarından gedir, belə ki, karmeli keşişləri şəhərin xarabalıqlarından danışarkən<br />
dərhal sarayı təsvir edirlər.<br />
Şah Abbas 1612-ci ildə İstanbulda Osmanlılarla sülh müqaviləsi bağladı. Bu<br />
müqaviləyə görə Səfəvilər dövləti Şimali Ermənistanı, Şərqi Gürcüstanı, bütünlüklə<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ı, Luristanı və Kürdüstanın bir hissəsini türklərdən aldı.<br />
Lakin iki dövlət arasında hərbi əməliyyatlar yenidən başladı və 1618-ci ilədək<br />
davam etdi. Həmin il Mərənddə bağlanan sülh müqaviləsinə 8 görə Bakı və<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın digər şəhərləri Səfəvilər dövlətinin hakimiyyəti altına keçdi.<br />
I Şah Abbasın, onun nəvəsi və varisi şah Səfinin (1629-1642) Osmanlı dövləti<br />
ilə müharibələri XVII əsrin 40-cı illərinə qədər davam etmişdir. 1639-cu ildə Səfəvilər<br />
və Osmanlılar dövləti arasında 1612-ci il sülh müqaviləsini təsbit edən sülh imzalandı.<br />
Həmin müqavilə 1724-cü ilə qədər pozulmadı.<br />
I Şah Abbasın apardığı mərkəzləşdirmə siyasəti Səfəvilər dövlətini xeyli<br />
möhkəmləndirdi. Şah Abbas şəhərlərdə abadlıq işlərinə rəvac verirdi. Onun<br />
hakimiyyəti dövründə fars-türk müharibəsi zamanı dağılmış bir sıra A zərbaycan şəhəri<br />
bərpa edildi. 9 Zülfiqar xanın əmri ilə Bakıda bayır qala divarları tikildi. Bunu<br />
darvazanın üstündəki tikilmə tarixini - h. 1017 (1608/9)-ci il - göstərən kitabə də təsdiq<br />
edir. 10 Bu dövrdə Bakıda və onun xaricində bir neçə karvansara və digər binalar<br />
tikilmişdir.<br />
Sonrakı Səfəvi hökmdarları II Şah Abbas və Süleymanın (ikinci adı II Səfi)<br />
(1667-1694) hakimiyyəti dövrü Səfəvi və Os manlı dövlətləri arasında sülh<br />
bağlandıqdan sonra özünə gələn ölkədə nisbətən əmin-amanlıq mərhələsi olmuşdur. Bu<br />
sülh Səfəvilər dövlətinin fars-türk müharibələri nəticəsində pozulmuş rifahını<br />
qaldırmağa imkan verdi.<br />
<strong>Azərbaycan</strong> şəhərlərinin təqribən XVII əsrin sonlarınadək davam edən iqtisadi<br />
inkişaf dövrü cəmiyyətin məhsuldar qüvvələrinin müəyyən qədər yüksəlişi və ticarətin<br />
tərəqqisinin nəticəsi idi. Bakı şəhərinin firavanlığı və Abşeronun varı, onun əhalisinin<br />
rifahı qurudan və dənizdən basqınlar edən qarətçilərin, dəniz quldurlarının diqqətini<br />
cəlb edirdi.<br />
XVII əsr mənbələrində Don və Volqa kazaklarının Abşerona basqınları qeyd<br />
olunur. Hələ 1647-ci ildə bir neçə gəmi ilə Həştərxandan üzüb gələn Don kazaklarının<br />
dəstələri Xəzər dənizinin qərb sahillərində qarətlə məşğul olmuş, Bakı yaxınlığında isə<br />
fərabadlı (İran) tacir Hacı Bakeyin gəmilərinə həmlə etmişlər. "Hacı Bakey Bakıya neft<br />
144
Change language