Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
olmasını, eləcə də hücrələrdən, karvansaradan və ibadətgahdan ibarət olan Atəşgahın ən<br />
yüksək tərəqqiyə çatdığı XVIII əsr ərzində müxtəlif vaxtlarda tikildiyini dəqiq<br />
müəyyənləşdirir. Hücrələr XVIII əsrin sonlarında ümumi hasara alınmışdır. 3 Məbəd bu<br />
günədək həmin şəkildə qalmışdır. Şardenin məlumatlarına görə XVII əsrin 60-cı<br />
illərində Suraxanı od məbədinə həm gəbr-pars, həm də hindli atəşpərəstlər ziyarətə<br />
gəlirdilər. 4 Atəşgahın 8 saylı hücrəsindəki farsca tərtib olunmuş kitabə 1745-ci ildə<br />
buraya iranli zərdüştilərin gəldiyinə dəlalət edir. Bu, ibadətgahın hələ hindlilərə qədər<br />
zərdüştilərin od məbədi olduğunu göstərir.<br />
1950-ci ildə hind alimi C.M.Unvala Atəşgahdakı 16 kitabənin, o cümlədən<br />
farsca kitabənin özünün təklif etdiyi müxtəsər oxunuşu ilə fotoşəklini dərc etdirmişdir.<br />
1963-cü ildə M.S.Nemətova həmın kitabənin oxunuşunu və tərcüməsini dərc etdirərək,<br />
mənzum mətnin mənasını başa düşmədən bəzi sözlərin (onların bəziləri - badek, sad,<br />
zu, sənaməd - düzgün oxunmamışdı) tərcüməsini vermişdir. 5 Farsca kitabənin təqdim<br />
etdiyimiz oxunuşunda və tərcüməsində biz kitabənin ümumi məzmununa istinad etmiş<br />
və mənzum formanı nəzərə almışıq.<br />
1. Atəşpərəstlər çılpaq dağlar kimi cərgəyə düzülmüşlər.<br />
2. İsfahanlı Badek (Badkübə, yəni Bakı - S.A.) şəhərinə çatdı.<br />
3. O dedi: qoy mehmannavaz məbədə yeni il uğurlu gəlsin.<br />
4. (Onun) mənzili (yatağı) səki oldu. Qız bürcü (şəmsi İran ilinin altıncı ayına<br />
uyğun gələn zodiak işarəsi), 1158-ci il (eramızın 1745-ci ilinə müvafiqdir- S.A.).<br />
Kitabə üçüncü şəxsin adındandır. Birinci misrada - "Atəşpərəstlər çılpaq dağlar<br />
kimi cərgəyə düzülmüşlər" - kitabə müəllifi məbəddə gördüyü cərgəyə düzülmüş lüt<br />
hindlilərin onda oyatdığı ilk təəssüratı vermişdir. İkinci misrada müəllif özü haqqında<br />
danışır. İranın İsfahan şəhərindən gəldiyini və Badek şəhərinə çatdığını bildirir.<br />
Məlumdur ki, XVII və XVIII əsr Şərq mənbələrində Bakının adı Badkubə kimi<br />
yazılırdı. Şerin qafiyəsini saxlamaq üçün Badekubə sözü ixtisar şəklində - Badek kimi<br />
yazılmışdır. İranlı zərdüşti Bakıya, yəni Suraxanıya yeni ildən sonra gəlmişdir. Bu,<br />
kitabənin qonaqcıl məbədə xeyir-dua verilən üçüncü misrasından aydın olur. Dördüncü<br />
misradakı "rəf" sözündə yer çatmadığından nöqtə "f" hərfindən bir qədər sağda<br />
qoyulmuşdur və buna görə də əvvəlki müəlliflər tərəfindən heç bir mənası olmayan<br />
"zu" kimi yanlış oxunmuşdur. 4-cü ibarə - "(onun) mənzili (yatağı) səki oldu" -<br />
hücrələrində çarpayı əvəzinə daş səkilər olan zəvvarların məişət şəraitini dəqiq göstərir.<br />
Sonrakı "snabəl" sözü Qız bürcünü, yəni şəmsi İran ilinin altıncı ayına müvafiq gələn<br />
zodiak işarəsini bildirir və aşkara eramızın 1745-ci ilinə uyğun gələn 1158-ci ildə həkk<br />
olunmuşdur. Bu kitabə göstərir ki, zərdüşti gəbrlər öz ibadətgahlarını unutmamış və<br />
həmin ibadətgah artıq bir neçə əsrdən bəri hindlilərin od məbədinə çevrilsə də, əsrlər<br />
boyu onu ziyarət etmişlər.<br />
Suraxanı Atəşgahının beş kitabəsi V.M.Sısoyev tərəfindən Hindistana<br />
göndərilmiş və orada oxunmuşdur. Həmin kitabələr bu əsərin müəllifi tərəfindən ingilis<br />
dilindən rus dilinə tərcümə olunaraq 1946-cı ildə dərc edilmişdir.<br />
İngilis səyyahı Cekson Atəşgahda 18 kitabəni qeyd etmişdir. Onlardan on beşi<br />
ithafdır. İlk kitabə 1713-cü ilə, sonuncu 1827-ci ilə aiddir. Kitabələrdə hücrələrə yardım<br />
234
Change language