Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ailə orta hesabla 5 nəfərdən götürülsə, şəhərin əhalisi 15 min alınar ki, bu da digər<br />
mənbələr tərəfindən təsdiq edilmir.<br />
1807-ci ilin məlumatına görə "şəhərdə 500 ev var, əhalinin sayı 3 minə<br />
yaxındır". 7 Lakin general-leytenant Repinin 1810-cu ildə tərtib etdiyi cədvəldə Bakı<br />
şəhəri əhalisinin tərkibi haqqında ehtimal ki, daha dəqiq məlumat verilmişdir. 8 Rus<br />
çarizminin Bakı xanlığını istila etməsindən keçən dörd il XVIII əsrin sonu-XIX əsrin<br />
əvvəllərindəki şəhərin sosail tərkibində və simasında çox böyük dəyişiklik əmələ gətirə<br />
bilməmişdi. 1810-cu ilin məlumatına görə Bakı və onun ətrafında 2235 nəfər kişi<br />
yaşayan 931 ev var idi. 9 Ehtimal etmək olar ki, əhalinin ümumi sayı qadınlar və<br />
gəlmələrlə birlikdə 6 minə çatırdı.<br />
Göstərilən miqdarda evlərdən 897-sində "ələvi məzhəbindən olan<br />
müsəlmanlar", 34-də ermənilər, 10-da isə yəhudilər məskunlaşmışdı.<br />
1820-ci ilin məlumatına görə Bakıda və şəhər ətrafında 1137 ailə, yaxud 5152<br />
nəfər əhali yaşayırdı. 10 Beləliklə, şəhərin əhalisi gəlmələrlə birlikdə təqribən 6-7 min<br />
nəfər idi.<br />
K.Spasski-Avtonomovun məlumatına görə 1851-ci ildə, çarizmin Bakını işğal<br />
etməsindən 45 il sonra İçərişəhərdə yerli sakinlərə məxsus evlərin sayı 1688, şiə<br />
müsəlmanların sayı isə 7875 nəfər idi 11 ; rus məmurları və erməni tacirləri buraya daxil<br />
deyildi. Ehtimal ki, belə qısa bir müddət ərzində 1810-cu ilə nisbətən qalada evlərin<br />
(931 ev) və yerli əhalinin bakılıların sayı xeyli artmışdır. Görünür,<br />
K.Spasski-Avtonomovun gətirdiyi məlumatlar gerçəkliyə uyğundur.<br />
Əhalinin sayına görə Bakıdan sonra ikinci yeri 3 min əhali yaşayan Maştağa<br />
kəndi tuturdu. Balaxana, Buzovna, Novxana, Qala, Nardaran kəndlərinin hər birinin<br />
mindən çox əhalisi var idi. 12 Bakı təsərrüfat baxımından kəndlərlə birlikdə vahid bir<br />
nahiyə təşkil edirdi. Şəhər ərzaq məhsulları və şəhər təsərrüfatına lazım olan sənətkarlıq<br />
məmulatları ilə təchiz olunurdu. Neft və duz mədənlərinə, zəfəran tarlalarına, meyvə<br />
bağlarına və üzümlüklərə sahib olan əyanlar şəhərdə yaşayaraq tabeliklərində olan<br />
rəiyyəti və şəxs ən mülkədara təhkim olunmuş rəncbərləri istismar edirdilər. Feodal<br />
ierarxiyasının başında xanlığın ali hakimi və külli-ixtiyar sahibi olan xan dururdu. Xan<br />
hakim feodal sinfınin torpaq sahibləri və mülkədarların mənafeyini təmsil edirdi. Nadir<br />
şahın ölümündən sonra bakılı Dərgahqulu xanın oğlu, ordunun şaha ən yaxın<br />
əmirlərindən olan Mirzə Məhəmməd xan öz mövqeyindən və bakılılar arasında<br />
nüfuzundan istifadə edərək Bakıda hakimiyyəti ələ keçirib özünü müstəqil xan elan etdi<br />
və şahın naibi Qalemi qovdu. 13 1747-ci ildən 1806-cı ilə qədər davam edən Bakı xanları<br />
sülaləsinin aşağıdakı nümayəndələri olmuşdur:<br />
I Mirzə Məhəmməd xan Dərgahqulu xan oğlu 1747-ci ildən 1768-ci ilədək<br />
hakimiyyət sürmüşdür .<br />
Məlik Məhəmməd xan I Mirzə Məhəmməd xan oğlu 1768-ci ildən 1784-cü<br />
Ehtimal ki, dağ yəhudiləri – tatlar nəzərdə tutulur.<br />
Mirzə Məhəmməd xanın Bibiheybət qəbiristanındakı mərmər qəbir daşındakı ölüm tarixini<br />
Ə.Ə. Ələsğərzadə oxumuşdur.<br />
227
Change language