You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
üstündəki altıguşəli xonçalarda kufi xətlə 6 dəfə Əli sözü həkk edilmişdir. 165 Həmin<br />
kitabələr göstərir ki, şəhər əhalisi sünni olduğu halda, Dərbəndi sülaləsindən olan<br />
şirvanşahlar şiə idilər.<br />
Şəhərin həndəvərində, qala divarlarının yaxınlığında burada emalatxanaları olan<br />
sənətkarlar yaşayırdılar. Şəhərin ən yoxsul təbəqələrinin də evləri burada idi.<br />
Dərbəndilər sülaləsindən olan ilk şirvanşahlar sürətlə qalalar, saraylar, məscidlər<br />
və digər binalar tikdirirdilər. Şirvanşahların Abşeronun Nardaran kəndindəki yay<br />
iqamətgahı XV əsrin əvvəlinə aid saray imarətlərindəndir. Bakuvi 1403-cü ildə qeyd<br />
edirdi ki, şəhər əhalisi hər il yayı üzüm, əncir və nar yetişdirilən bağlarda keçirir. 166<br />
Şirvanşahların xan bağı adlandırılan iqamətgahı üslubca saray ansamblının ilk<br />
tikililərinə yaxındır.<br />
Xəlilullahın hakimiyyəti dövründən Cümə məscidinin üzərində Quran<br />
ayəsindən ibarət kitabə və şirvanşahın adı həkk olunmuş h.841 (1437/8)-ci ilə aid<br />
minarəsi qalmışdır. 167 Kitabə şərəfəni (müəzzinin dayandığı kiçik dairəvi eyvan)<br />
saxlayan stalaktit pərvazın (qurşağın) altındadır.<br />
Bakı qalasındakı Xacə Əmirşah məscidinin girişində aşağıdakı məzmunda daş<br />
kitabə qalmışdır:<br />
"Bu nurlu məscidi A llah naminə tikməyi sultan oğlu Şeyx İbrahimin zamanında<br />
möhtərəm sədr, mərhum Xacə Hacı Yaqubun oğlu Xacə Əmirşah 818-ci ildə əmr etdi"<br />
(1415/6)-cı il. 168<br />
XV əsrdə bir sıra ölkələrlə ticarətin inkişafı ilə əlaqədar Şirvanşahlar karvansara,<br />
ovdan və körpülərin tikintisinə diqqəti artırdılar. Tacirlərin və xırda alverçilərin<br />
dükanları, habelə bir sıra karvansaralar, o cümlədən Buxara karvansarası (XV əsr),<br />
Multani karvansarası (Hindistandakı Multan əyaləti əhlindən olan hin tacirlərinin<br />
karvansarası) limanın yaxınlığında yerləşirdi. Həmin karvansaralar, ehtimal ki, XV əsrə<br />
aiddir. Hindistan <strong>Azərbaycan</strong>la hələ VII əsrdən, 169 bəlkə də daha əvvəllərdən iqtisadi və<br />
mədəni əlaqələr sax-layırdı. Abşeronda maddi sərvətlərin artması, feodal əyanlarının və<br />
ruhanilərin əlində külli miqdarda pul vəsaitinin toplanması tikintinin inkişafına əlverişli<br />
şərait yaradırdı.<br />
Qazıntı zamanı Qız qalasının yaxınlığında üç tərəfdən Divan xananın tağlarına<br />
və sütunlarına oxşayan tağlı və sütunlu dəhlizlə əhatə olunmuş kiçik meydan aşkar<br />
edilmişdir. Bu meydanda quyu olmuş və XII-XIV əsrlərə aid bir neçə məqbərə üzə<br />
çıxarılmışdır. Ehtimal ki, bu həyət və dəhliz ibadət yeri türbə, pir olmuşdur. Həmin<br />
ərazidə aparılacaq gələcək tədqiqatlar və qazıntı işləri bu binanın təyinatını<br />
aydınlaşdırmağa imkan verəcəkdir. 170<br />
Bakı və Abşeronda XIV-XV əsrlərə aid çoxlu ictimai təyinatlı abidələr -<br />
hamamlar və ovdanlar tikilmişdir. Həmin hamamların çoxunda ənənəvi planlaşdırma<br />
prinsipləri təkrar olunur. 171 Hamamlar, adətən günbəzdəki fənərlər vasitəsilə<br />
işıqlandırılırdı. Onlar saxsı borular, yaxud döş əmənin altındakı kanallar vasitəsilə<br />
qızdırılırdı: qızdırılmış su bu kanallar vasitəsilə dövr edirdi. Hamam binası, adətən,<br />
istini saxlamaq üçün yer səthindən aşağıda tikilirdi. 172<br />
Qız qalasının qənşərindəki Hacı Qaib hamamı təqribən XV əsrə aid olub, daha<br />
124
Change language