You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2 çəllək qalay, 4 çəllək iplik yumaq. 50 Malların Bakıya daşınması çox baha başa gəldi.<br />
Onlar Bakıda çətin sayılırdı. İngilislər qalan mallarını busaya yükləyib Bilgəhə<br />
yollandılar, lakin gəmiləri şiddətli külək nəticəsində tezliklə sındı və onlar mallarının<br />
bir hissəsini və içərisində Bakıda satdıqları mallardan əldə etdikləri taler və qızıllar olan<br />
qurunu itirdilər. Dərbəndə gəlib çatdıqda onlar paşadan 1000 batman xamna alıb<br />
Həştərxana yola düşdülər.<br />
Berrounun sözlərinə görə, Şirvanın onların olduqları yerlərində xam ipəkdən<br />
başqa qiymətli heç nə almaq mümkün deyil. Onu da ingilis tacirləri buraya gələndən<br />
bütün ölkədə ipəyə vergi qoyan paşanın əli ilə almaq olar. Paşa ingilis mallarının böyük<br />
bir hissəsini onların həqiqi dəyərindən çox ucuz qiymətə özü götürmüşdü. Lakin<br />
əvəzində ingilislərə ölkədəki qarmaqarışıqlıq və quru yollarının çox təhlükəli olması<br />
üzündən onun köməyi olmadan ala bilməyəcəkləri qədər mal tədarük etdiyinə görə paşa<br />
onlarla istədiyi kimi rəftar etdi. 51 Göründüyü kimi, türk hakimi ipək ticarətində<br />
bilavasitə iştirak edir və əcnəbilərlə apanlan bu ticarət onun əlindən gəlib keçirdi.<br />
İngilis tacirləri uzun əzab-əziyyətdən sonra öz malları ilə sağ-salamat<br />
Həştərxana gəlib çatdılar və ingilislərin Xəzər dənizində ticarəti bununla başa çatdı.<br />
İngilislərin Moskva Şirkətinin ekspedisiyası uğursuzluqla qurtardı. Belə ki, türklərin<br />
1578-ci ildə Xəzər dənizinin qərb sahillərini zəbt etməsi ingilislərin burada ticarəti<br />
genişləndirmələrinə mane oldu.<br />
İngilis ticarət şirkətinin göstərilən agentlərindən başqa, XVI əsrin sonlarında<br />
digər ingilis səyyahları - Şerli Antoni və Perri Uilyam da A zərbaycana gəlmişlər. Şerli<br />
Antoni İrana 1598-ci ildə İranla İngiltərə arasında ticarət əlaqələrini möhkəmləndirmək<br />
və I Şah Abbası Türkiyəyə qarşı Avropa ölkələri ilə birlikdə çıxış etməyə sövq etmək<br />
məqsədilə gəlmişdi. Şah Şerlini yaxş ı qəbul edərək ona mirzə rütbəsi vermiş, xristian<br />
tacirlərinə güzəştlər olunmasını vəd etmiş və Şerlinin məsləhəti ilə 1599-cu ildə onunla<br />
birlikdə müxtəlif Avropa saraylarına səfirlik göndərmişdi. 52<br />
Səfirliyin başçısı İranlı Persidski Don Juan adı ilə məşhur olan Hüseynəli bəy<br />
idi. 53 Elçilər Moskvada, Praqada və Romada oldular, lakin orada uğur qazana<br />
bilmədilər. Praqada XVI əsrə aid köhnə bir binanın (Staromesto meydanında,<br />
Minutanın yanındakı ev) fasadında 1610-cu ildə İran elçilərinin atların və dəvələrin<br />
üstündə, İran qiyafəsində şəhərə daxil olmaları təsvir edilmişdir.<br />
XVI əsrin birinci yarısında Şirvanda yaranmış əlverişsiz siyasi vəziyyətlə<br />
əlaqədar karvan yolları ilə ticarətin tənəzzülə uğraması müşahidə olunur. Bununla bağlı<br />
Bakının beynəlxalq tranzit ipək ticarətində başlıca dəniz limanı kimi əhəmiyyəti artır.<br />
Bu ticarətdə rus tacirləri də iştirak edirdi. XVI əsrin 50-70-ci illərində feodal<br />
ara-çəkiş mələrinin səngiməsi, Səfəvilər dövləti ilə Osmanlı Türkiyəsi arasında<br />
müharibənin müvəqqəti olaraq dayanması ilə əlaqədar bu ticarət genişləndi. Şəhərin<br />
dəniz ticarəti ilə bağlı sahil boyunca salın mış karvansaralar da (bu günədək<br />
B u s a - gəmi<br />
176
Change language