Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

yaxud Elxanilər sülaləsinin əsasını qoydu. Elxanilər Şimali A zərbaycanı, Ermənistanı
və Gürcüstanı da işğal etdilər. Onlar Cucilərin həmin vilayətlər barəsində iddialarını
rədd etdilər ki, bu da Qızıl Orda ilə Elxanilər dövləti arasında toqquşmaya səbəb oldu. 44
İki dövlət arasında hərbi əməliyyatlar yüz ilə yaxın davam etdi. Bu müddət ərzində
onların sərhədləri tez-tez dəyişərək gah Dərbəndin, gah da Bakının yaxınlığından
keçirdi.
Göstərilən hadisələr aramsız müharibələr nəticəsində dağıdılan ölkənin rifahına
son dərəcə fəlakətli təsir göstərirdi. XIII əsrin sonlarında şirvanşah III A xsitan ibn II
Fərruxzad öz iqamətgahını Güştəsbiyə köçürdü. Bu, görünür Dərbənd bölgəsinin
Bakıya qədər Hülakülərlə Cucilər arasında hərbi əməliyyat meydanına verilməsi və
şirvanşahların həmin yerlərdə qalmasının təhlükəli olması ilə bağlı idi. 45
Monqol istilası Şirvanın müstəqilliyinə son qoydu. Öz torpaqlarında
monqolların vassalı kimi hakimiyyət sürən Şirvanşahlar öz adlarından pul kəsdirməyə
davam etsələr də, artıq təmtəraqlı titullarını göstərmir, öncə monqol xaqanının adını
çəkdilər. 46 Şirvanşahlar Elxani hökmdarlarının bütün yürüşlərində öz qoşunu ilə iştirak
edir və süzereni qarşısındakı bütün təəhhüdlərini yerinə yetirirdilər.
Mənbələrdə xəbər verilir ki, şirvanşah II A xsitan ibn II Fəribürz təqribən h.653
(1256)-cü ildə Azərbaycan, Gürcüstan, Xorasan və b. vilayətlərin feodal hakimləri ilə
birlikdə "layiqli hədiyyələrlə" İs maililərə qarşı yürüşə çıxmış Hülakü xanın yolüstü
qərərgahına gəlmişdi. 47
Elxanilər dövründə Bakı monqol hökmdarlarının qışlaq yeri idi. H.697 (1297)-ci
ildə elxan A rqunun oğlu Qazan xan qışlamaq məqsədilə Bakıya gəlmişdi. 48 Fransız
rahibi Odorik de Pordenon (1274-1331) yazır: "Xan yayı burada (Sultaniyyədə) keçirir,
qışda isə Bakuk (" Bacuc") adlanan başqa şəhərə gedir". 49
Elxanilər Dərbəndin tənəzzülə uğraması ilə əlaqədar əhəmiyyəti artan Bakıya
böyük diqqət yetirirdilər. Elxanilərlə Cucilər arasındakı hərbi əməliyyatlarla əlaqədar
Elxanilər Cucilərin əlində olan Dərbənd limanından istifadə edə bilmirdilər. Lakin
onlar Dərbəndin yaxınlığında onların mənafeyini təmin edən rahat və təhlükəsiz
limanlarının olmasında maraqlı idilər.
Böyük iqtisadi əhəmiyyətə malik olan Bakı belə gözəl təbii liman idi. Bununla
əlaqədar, Dərbənd tənəzzülə uğradığı halda, Bakının əhəmiyyəti artır. 50 İrandan və Orta
Asiyadan gələn gəmilər Bakı limanına üstünlük verməyə başladılar. 51
Monqol dövlətinin tənəzzülə uğrayaraq dağılmağa və bir sıra xırda feodal
torpaqlarının yaranmağa başladığı XIV əsrin əvvəllərində Şirvanşahlar hakimiyyətinin
mövcudluğu Bakıda təsərrüfat həyatının və tikinti işlərinin dirçəlişində böyük rol
oynadı. Bu vaxt Şirvanşahlar Şəbəran və Dərbənd şəhərlərinə də sahib idilər.
Rəşidəddin oğluna məktubunda şirvanşahı "Şəbəran, Şamaxı və Dərbəndin məliki"
adlandırır. 52 XIV əsrin 40-cı illərində Bakıda Hülakülər - sultan Süleyman və
Ənuşirəvan adından sikkə kəsilən zərbxana var idi. 53 Bakı ərazisində həmin sikkələrin
bütöv dəfinələri tapılmışdır.
Monqol dövlətinin dağıldığı dövrdə Azərbaycanın şimal vilayətlərinin bir
müddət yadelli işğalçıların əsarətindən azad olan şəhərləri siyasi qüvvə əldə etdilər. Bu
67