You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
yarısında, ərəb mənbələrində qeyd edildiyi kimi, gəmiçiliyin mövcud olduğunu<br />
göstərir.<br />
Bakıda Abbasi xəlifələrinin kəsdirdiyi qızıl, gümüş və mis pullar işlənmişdir. 49<br />
VIII əsrdə mis sikkələrin geniş yayılması və kəsilməsi şəhərlərdə xırda pul<br />
ticarətinin inkişaf etdiyini göstərir. Arranda gözəl şirli keramika qabları hazırlanıb<br />
Bakıya aparılır, Bakı, Gəncə, Beyləqan, Qəbələ, Şəbəran kimi şəhərlərlə ticarət<br />
əlaqələri saxlayırdı.<br />
Ərəb müəllifinin məlumatına görə, rus tacirləri Xəzər dənizinin cənub və qərb<br />
sahillərindəki ölkələrlə ticarət aparırdılar. Onlar slavyan çayı Tanaislə (Donla) üzüaşağı<br />
üzərək gəmilərini sürüyüb Volqaya keçir və xəzərlərin paytaxtı Həmlicə enirdilər.<br />
Burada onlardan 1/10 həcmdə gömrük haqqı turulurdu. Bundan sonra ruslar öz<br />
gəmilərində Xəzər dənizinə üzürdülər. 50 Rus tacirləri, əsasən, qiymətli xəzlərdən (su<br />
samuru, qaraqonur tülkü), qılınc və əsirlərdən ibarət malları ilə Xəzər sahillərinə yan<br />
alır 51 , ehtimal ki, Abşerona və Bakıya da gəlirdilər. Ərəb mənbələri A rran və<br />
<strong>Azərbaycan</strong> şəhərlərinin Uzaq Şərq ölkələri ilə ticarət əlaqələrinə dair məlumat verirlər.<br />
Arran və <strong>Azərbaycan</strong> tacirləri Trapezundda toplaşaraq buradan ticarət üçün Bizansa<br />
gedirdilər. 52 Bizans zərxarası, bahalı ipək parçalar, kətan və pal-paltar Trapezund<br />
vasitəsilə islam ölkələrinə aparılırdı. 53 Trapezund və Kiçik Asiyadan gələn karvan yolu<br />
Araz düzənliyindən keçərək <strong>Azərbaycan</strong>a və İrana gedirdi. 54 Ticarət baxımından<br />
mühüm şəhərlər olan Bakı, Şamaxı, Dərbənd, Gəncə, Bərdə magistral beynəlxalq<br />
ticarət yollarının üstündə idilər. Baş yol Muğandan keçərək Kürün sağ sahili ilə Tiflisə<br />
və oradan Qara dənizə və Bizansa gedirdi.<br />
Əl-İstəxri A zərbaycandan Qara dənizdəki Trapezund limanına toplaşaraq,<br />
buradan Rum (Bizans - S.A.) ölkələrinə yollanan tacirlərin 55 ticarət əlaqələrindən bəhs<br />
edərkən göstərirdi ki, "Zərxaranın, ipək parçaların, Rum kətanının, mahudunun və<br />
paltarının çoxu islam torpaqlarına Tərəbəzundədən keçirilib gətirilirdi". 56<br />
Xəzər dənizinin sahili ilə Bakı və Dərbənd limanlarından keçərək Xəzər və türk<br />
torpaqları ilə şimala gedən yolun da böyük ticarət əhəmiyyəti var idi. Başqa bir mühüm<br />
yol Bərdədən Ərdəbilə və İrana, habelə Bərdədən Dvinə, oradan da Suriya və<br />
Mesopotamiyaya gedirdi. 57<br />
X əsrin sonlarında bir sıra ərəb mənbələrində Bakı artıq Xəzər dənizində<br />
beynəlxalq tranzit ticarətində mühüm əhəmiyyət kəsb edən liman kimi qeyd edilir.<br />
Köhnə Bakı təpənin üstündə yerləşib <strong>Azərbaycan</strong>ın başqa şəhərləri kimi qala divarları<br />
ilə əhatə olunmuşdu. Onun ərazisində, Şirvanşahlar sarayında aparılan arxeoloji<br />
qazıntılar nəticəsində qədim Bakının zahiri görkəmi aydın şəkildə görünür. Burada<br />
Divanxananın həyətində və sarayın girəcəyində qala divarların ın qalıqları üzə<br />
çıxarılmışdır. Həmin ərazidə erkən orta əsrlərdə əhalisi müxtəlif sənətlərlə məşğul olan<br />
və başqa şəhərlərlə ticarət aparılan Bakı şəhərinin mövcud olması haqqında mənbələrin<br />
məlumatlarını təsdiq edən materiallar əldə edilmişdir. Sarayın cənub-şərq fasadı<br />
yaxınlığında aparılan arxeoloji işlər zamanı böyük dərinlikdə yaşayış evlərinin bünövrə<br />
və divar qalıqları, çoxlu təndir, taxıl, su və zibil quyuları, xeyli şirli saxsı qab qırıqları,<br />
sikkələr və digər maddi mədəniyyət və məişət qalıqları meydana çıxarılmışdır. Həmin<br />
52
Change language