Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

geniş miqyasda əkilməyə başladı. 26 XVIII əsrin sonlarında Abşeronda zəfəran
becərildiyini bir sıra səyyahlar da qeyd etmişlər. 27
XIX əsrin əvvəllərində Bakıda və Abşeronda ildə 500 puda yaxın zəfəran
yığılırdı. Onun bir pudunun qiyməti 8 manatdan 15 manatadək idi. Bu zəfəran
Avropada 28 (Fransa, İtaliyada) becərilən zəfərandan daha yüksək keyfiyyətli sayılırdı.
Zəfəran bitkisi üçün ayrılmış sahələrin sayı 1800-ə yaxın idi. 29
XVIII əsrin ikinci yarısında Abşeronda az miqdarda pambıq becərilirdi. 30
Yarımadanın şərq hissəsinin bəzi kəndlərində kökü əla boyaq maddəsi olan boyaqotu
(qızılboya) əkilirdi. 31 Yarımada əhalisi buğda və arpa da əkirdi. Quraqlıq keçən qıtlıq
illərində əhali duzu və nefti qonşu xanlıqlara apararaq taxıla dəyişirdi. 32
XIX əsrin əvvəlində Bakı xanlığında əhali maldarlıqla məşğul olurdu. Burada
iribuynuzlu mal-qaranın (öküz və inəklər) sayı təqribən 5 minə, davarın (qoyun) sayı isə
43 minə çatırdı. 33
Bakının yaxınlığındakı adalardan birində (Çilov) suiti ovlanırdı (təqribən ildə 6
min). Ov Həştərxana, oradan isə suiti piyindən sabun bişirilməsində istifadə olunan
Kazana göndərilirdi. 34
XIX əsrin əvvəlində Abşeronda 1800-ə yaxın meyvə bağı və üzümlük var idi. 35
Bakı sakinlərinə məxsus bağlar da onların arasında idi.
1832-ci ilə aid daha sonrakı mənbədə şəhərin və forştadtın 67 xalvar (təqribən
200 hektar) yararlı torpağı, 209 zəfəran sahəsi, 25 qovun-qarpız bostanı, habelə
Maştağa, Nardaran, Bilgəh, Mərdəkan, Buzovna, Kürdəxana, Pirşağa, Novxana və
Bülbülə kəndlərində şəhər sakinlərinə məxsus 350 üzüm bağı olduğu göstərilir. 36
3. TĠCARƏT
Bakı xanlığı yarandığı vaxt (1747-ci il) bütün ölkədə təsərrüfatın dağılması ilə
bağlı Bakı şəhərində sənətkarlıq və ticarət tənəzzül keçirirdi. Hakim feodal
münasibətləri şəraitində və basqınlar nəticəsində əmtəə istehsalı inkişaf etmirdi.
1747-ci ildə Bakıda olmuş Lerx yazırdı: " Bu şəhər çox yoxsul idi və onun bazarında
demək olar ki, heç nə satılmırdı". 1
Nadir şahın ölümündən sonra taxt-tac uğrunda mübarizə, A zərbaycanda xalq
iğtişaşları və siyasi qarışıqlıqla bağlı olaraq 1748-ci ilin noyabrındakı "dəhşətli
şuluqluqlar İranda ticarəti tamamilə məhv etdi...". 2 Karvanları qarət edən və tacirləri
öldürən quldur dəstələrinin meydana gəlməsi ilə bağlı uzaq ölkələrlə karvan ticarəti
xeyli azaldı. Lakin Həştərxandan Bakıya dəniz ticarəti yolu beynəlxalq ticarətdə hələ öz
əhəmiyyətini itirməmişdi. Lerxin sözlərinə görə, "artıq o birisi il Həştərxan tacirləri
Xəzər dənizi ilə Gilana, Bakıya və Dərbəndə üzür və gəmilərdən düşməyərək, xırda
gəmilərdə üzüb gələn yerli camaatla ticarət aparırdılar; amma onlar daha uzağa
218