Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
tapıntılar göstərir ki, saray tikilənə, yəni XIV-XV əsrlərə qədər bu sahədə bir neçə əsr<br />
ərzində orta əsr şəhərinin əhalisi sıx olan məhəllələrindən biri mövcud olmuşdur.<br />
Tapılmış şirli keramikaya əsasən bu orta əsr şəhərinin ən erkən təbəqəsi eramızın VIII<br />
əsrinə aid edilir. Lakin mədəni təbəqənin böyük dərinliyə (6 metr) malik olması<br />
göstərilən tarixi daha bir neçə əsr geri çəkməyə imkan verir. Şəhərin ən qədim<br />
təbəqəsinin tarixinin müəyyənləşdirilməsində keramika qırıqları böyük əhə-miyyətə<br />
malikdir. 1986-cı ildə İçərişəhərdə, Bakı yüksəkliyinin cənub-qərb ətəklərində orta əsr<br />
şəhərinin ticarət dükanları, karvansaraları, hamamları, məscidləri yerləşən baş<br />
küçəsinin yaxınlığında aparılmışdır. Ümumi həcmi 144 m 2 olan qazıntı sahəsi<br />
cənub-qərbdən XI əsrdə tikilmiş Sınıqqala adı ilə tanınan Məhəmməd ibn Əbu Bəkr<br />
məscidinə bitişir; bu sahə ikitəbəqəli abidədir: üst təbəqə XIV-XVII, alt təbəqə IX-XIII<br />
əsrlərə aiddir. A lt mədəni təbəqənin materialları böyük maraq doğurur. Qazıntının<br />
cənub hissəsində bünövrəsi təbii qayanın üstündə qoyulmuş düzbucaqlı formalı böyük<br />
otağın şimal və qərb divarlarının qalıqları qalmışdır. Divarlar pis yonulmuş daşlardan<br />
hörülmüşdür. Qazıntının bu təbəqəsində qayada oyulmuş beş quyu aşkar olunmuşdur.<br />
Alt mədəni təbəqədə yaxınlıqlarında böyük təsərrüfat küpləri basdırılmış müxtəlif<br />
diametrli çoxlu təndir üzə çıxarılmışdır. Alt təbəqədən tapılan əşyalar adi və şirli saxsı<br />
qablardan ibarətdir. Bu təbəqədə qayanın səviyyəsində formasına və gilin tərkibinə<br />
görə orta əsr keramikasından fərqlənən və daha erkən dövrə aid olan əl üsulu ilə<br />
qayırılma bir neçə adi saxsı qab qırığı tapılmışdır. F.İbrahimov forma və rəng uyarlığına<br />
görə Nüydü və Şamaxıda tapılmış qablarla oxşarlığına əsaslanaraq bu qabları e.ə. IV-I<br />
əsrlərə və eramızın I əsrinə aid edir. 58<br />
1971-ci ildə Bakı yüksəkliyinin cənub-qərb yamacında İçərişəhərdə aparılan<br />
arxeoloji qazıntı zamanı qaya üzərində tikilmiş bina qalıqları aşkar edilmişdir. Qayada<br />
məişət qablarını əvəz edən çoxlu kasavarı "çuxurlar, həvəngdəstələr, çənlər<br />
oyulmuşdur. Qobustandakı kasavarı oyuqlara oxşayan bu oyuqlar Bakı ş əhərinin erkən<br />
dövr tarixinə aiddir. 59 Şirvanşahlar sarayı ərazisinin şərq tərəfində qayada sal daşlarla<br />
örtülmüş və üstündə binalar tikilmiş müxtəlif çuxurlar qazılmışdır. Qobustandakı<br />
bənzər kasavarı oyuqlar Şirvanşahlar sarayının bünövrəsi altındakı qayada və İçərişəhər<br />
ərazisində, Bakı təpəsinin şərq ətəyində (Məmmədyarov və Hərbi 60 küçələrinin<br />
kəsişdiyi yerdə) və köhnə Bakı qalasının bir sıra digər məntəqələrində də aşkar<br />
edilmişdir. Bütün bunlar onun ərazisinin çox qədim (VIII əsrdən xeyli əvvəllər) yaşayış<br />
yeri olduğunu göstərir.<br />
İçərişəhərin şimal tərəfində üç sahədə qazıntı işləri aparılmışdır. Bakı şəhərinin<br />
sənətkarlar məhəlləsi şimal divarları rayonunda olmuşdur. Onun nişanələrinə<br />
İçərişəhərin müxtəlif sahələrində uçulub-dağılmış emalatxanalar, şlak tullantıları, kül<br />
topaları, yandırılmış gil şəklində təsadüf edilir. 1985-ci ilin payızında indiki<br />
İstiqlaliyyət küçəsində rabitə xətti çəkilərkən dulusçu məhəlləsi aşkar olunmuşdur. Bu<br />
sahədə, qala divarların ın şimal-qərb hissəsindən 70-80 m aralı, külli miqdarda saxsı<br />
qablar, istehsalat tullantıları, habelə dulus kürəsinin qalıqları tapılmışdır. Dulusçuluq<br />
sənətinin inkişafına təkan verən başlıca şərtlərdən biri yerli xammalın olmasıdır. Bakı<br />
üçün səciyyəvi olan boş sarı keramika Bakı şəhərinin həndəvərində və Abşeronda olan<br />
53
Change language