Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bakıya gəlmişlər.<br />
XIV əsrin axırlarınadək <strong>Azərbaycan</strong>dan, Cənubi Qafqaz ölkələrindən, Ön<br />
Asiyadan ipək, ipək parçalar, xalçalar, ədviyyat və digər mallar Bakı və Dərbənd<br />
vasitəsilə Həştərxana, Qızıl Ordaya, Rusiyaya və Avropaya aparılmışdır. Artıq XIII<br />
əsrdə Gilan və Şamaxıdan İtaliya və Fransaya külli miqdarda ipək ixrac olunurdu. 70<br />
Səyyah Şiltberger şahidlik edir ki, "ipəyin ən yaxşı növü" Şirvandan (Şamaxıdan)<br />
aparılır və həmin xam ipəkdən (xamnadan) Dəməşqdə, Kaşanda, Bursada yaxşı<br />
parçalar toxunurdu. İpək Venesiya və Lukkaya da ixrac olunur və bu yerlərdə ondan<br />
"əla məxmər" toxuyurdular. 71 Kantarininin sözlərinə görə, Şamaxıda İtaliyada Talaman<br />
(yəni, Deyləmən - S.A.) adı ilə tanınan ipək hazırlanır və ondan müxtəlif<br />
ipək parçalar toxunurdu. 72 Görünür, Abşeronda da xamna istehsal olunurdu, belə<br />
ki, burada indi də tut ağacları çoxdur. Şirvan ipəyi Bakı limanı vasitəsilə Həştərxana<br />
daşınır, sonra Volqa və Dona keçirilir, oradan isə Venesiya tacirləri onu öz<br />
qaleralarında Azov dənizi ilə Avropaya aparırdılar. Lakin Teymur XIV əsrin sonlarında<br />
Həştərxanı alıb dağıtdıqdan sonra (1395) ticarət yolu dəyişdi. A zərbaycandan<br />
Avropaya gedən mallar İran və Suriyadan keçməyə başladı. 73<br />
Bakı başlıca liman şəhəri kimi əhəmiyyətini sonralar, XV əsrin ikinci yarısında<br />
da saxlamışdı. XV əsrin ikinci yarısı Venesiya səyyahları Barbaro və Ancolellonun<br />
qeyd etdikləri kimi, Dərbənd bu dövrdə liman kimi əhəmiyyətini itirmişdi. Sonuncunun<br />
yazdığına görə "...əvvəllər Dərbənd limanına 800-dək çəllək yüklənən böyük gəmilər<br />
gəlirdi, indi gələn gəmilər isə 200 çəlləkdən çox götürmür". 74<br />
XV əsrin ikinci yarısında keçmiş Bizans imperiyasının xarabalıqları üzərində<br />
İtaliya ilə Şərq arasında ticarətə əngəl törətməyə başlayan Osmanlı dövləti bərqərar<br />
oldu. Beynəlxalq ticarət bazarında Moskva dövlətinin rolu güclənməyə başladı. Avropa<br />
tacirləri şərqlə ticarətdə Os manlı imperiyasından yan keçən yeni yollar axtarırdılar.<br />
Bununla əlaqədar olaraq, Avropa ilə <strong>Azərbaycan</strong> və İran arasında baş yol şimaldan -<br />
Rusiyadan keçməyə başladı. Həmin vaxtdan bir sıra Avropa səyyahları <strong>Azərbaycan</strong>a<br />
Volqa-Xəzər yolu ilə gəlirdilər.<br />
Şirvanın əsas tranzit ticarət məntəqələri çox rahat limanlar olan Dərbənd və Bakı<br />
idi.<br />
XV əsrdən etibarən müxtəlif orta əsr müəlliflərinin əsərlərində Xəzər dənizi<br />
əvəzinə Bakı dənizi adının çəkilməsi də Bakının liman kimi mühüm əhəmiyyət<br />
daşıdığını göstərir. Məsələn, Kastilya səfiri Rui Qonzales de Klavixo 1404-cü ildə<br />
özünün gündəliyində Bakı dənizinin adını çəkir. 75 Venesiyalılar öz yol qeydlərində onu<br />
Bakı dənizi adlandırırdılar: Barbaro (1474-cü il) - "mare di Bachu", 76 Kontarini (1473)-<br />
"maare di Bachau", 77 Ancolello (1509) - "mare di Baccu" 78 və i.a.<br />
Bakıdan Şimali İrana, Orta Asiyaya və Həştərxan vasitəsilə Rusiyaya və<br />
Avropaya başlıca olaraq neft, ipək, duz ixrac olunurdu.<br />
XV əsrin sonu Venesiya səyyahı Ancolello Bakını (Baccuc, yaxud Baccara)<br />
Xəzər dənizində Təbrizə xidmət edən gözəl liman adlandırır. Ancolellonun sözlərinə<br />
görə, Bakı "əvvəllər bu dənizin birinci yeri olmuşdur", odur ki, onun adı ilə Bakuk<br />
adlanır. 79<br />
84
Change language