You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1739-cu ildə İranda və <strong>Azərbaycan</strong>da olmuş ingilis səyyah taciri Ceyms<br />
Spilmanın məlumatına görə, Rusiya Xəzərboyu vilayətləri işğal edərkən rus tacirləri<br />
Həştərxan və Xəzər dənizi vasitəsilə öz ticarət gəmilərində İran və <strong>Azərbaycan</strong>la ticarət<br />
aparır və rus ordusu üçün müxtəlif ləvazimatlar gətirirdilər. Lakin artıq 1739-cu ildə<br />
Dərbəndə, Bakıya və Rəştə mal aparan ticarət gəmiləri, başlıca olaraq, Bakıdan Rəştə<br />
sərnişin daşınması ilə məşğul olan ermənilərin vasitəçiliyi ilə kirayə götürülürdü.<br />
Gəmilərdə oraya neft da aparır, habelə Tərkidəki rus qarnizonlarına ərzaq gətirirdilər. 119<br />
Spilman o vaxtlar Həştərxana gələn gəmilərdən danışır. Onların birində<br />
ermənilərin və hindlilərin Rusiya üçün gətirdikləri 200 tay mal var idi. Bundan əlavə,<br />
orada ingilis tacirlərinə (Spilmana və onun yoldaşlarına) məxsus ipək də olmuşdu.<br />
Digər bir gəmiyə Bakıda Şamaxıdan göndərilən az miqdarda mis və ipək, Dərbənddə<br />
şərab yüklənmişdi. 120 Spilmanın məlumatından görünür ki, o vaxtlar həmin<br />
vilayətlərdən ipək ixracı az idi. "Əcnəbi mallar" gömrük kitabın ın məlumatlarına görə,<br />
hind tacirləri 1734-cü ildə Bakıdan Həştərxana 40 partiya, 1744-cü ildə isə cəmi 13<br />
partiya mal gətirmişdilər. 121<br />
XVIII əsrin 30-40-cı illərində xarici siyasi və sosial amillərlə bağlı olaraq,<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın başqa şəhərləri kimi, Bakıda da şəhər həyatının və xarici ticarətin<br />
tənəzzülü müşahidə edilir. Nadir şahin qarətkar siyasəti A zərbaycan şəhərlərinin<br />
iqtisadiyyatını tam iflasa uğratdı.<br />
5. BAKININ ġƏHƏR ƏHALĠSĠNĠN SOSĠAL STRUKTURU<br />
VƏ ġƏHƏRĠN ĠDARƏ OLUNMASI<br />
XVI əsrdə və XVIII əsrin birinci yarısında Bakı şəhərinin sosial siması<br />
mənbələrdəki məlumatların kasadlığı üzündən öyrənilməsi Çətin olan, tədqiq<br />
edilməmiş məsələlərdəndir. Həmin dövrdə Bakı şəhərinin, eləcə də, <strong>Azərbaycan</strong><br />
əhalisinin tərkibi haqqında heç bir statistik məlumat yoxdur. Bu məsələyə dair<br />
səyyahların yol qeydlərində çox ötəri məlumatlar gətirilmişdir. Bəzi məlumatlar<br />
fərmanlardan, lapidar mənbələrdən götürülmüşdür.<br />
O vaxtlar şəhərin əhalisi qalada yaşayan 4-5 min nəfərdən çox deyildi. 1 Bakı<br />
şəhərinin əhalisini sosial-iqtisadi vəziyyətinə görə beş kateqoriyaya bölmək olar: 1)<br />
şəhərin dünyəvi feodal zadəganları, 2) ruhanilər, 3) tacirlər, 4) sənətkarlar, 5) şəhər<br />
əhalisinin digər təbəqələri - müflisləşmiş kəndlilər, günəmuzd fəhlələr, qullar və i.a.<br />
Şirvan h.945 (1538)-ci ildə Səfəvilər dövlətinə birləşdirildikdən sonra Şirvan<br />
vilayətinin hakimliyinə Səfəvilər sülaləsinə mənsub bəylərbəyilər (şahın canişini) təyin<br />
edilməyə başladı. Bəylərbəyilər əvvəllər şahzadələrdən, sonralar isə şaha qohum olan<br />
xanlardan, adlı-sanlı feodallardan təyin olunurdu. Şirvan bəylərbəyiliyinin mərkəzi<br />
Şamaxı şəhəri idi, Bakı isə ticarət şəhəri və liman idi. Bəylərbəyilər daxili idarəetmədə<br />
böyük müstəqilliyə malik idilər; qoşun, inzibati hakimiyyət, maliyyə məsələləri onların<br />
184
Change language