You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Divanın ayrı-ayrı qulluqçuları kələntərə tabe idi. Kələntərin vəzifələrinə<br />
"əməlin haqqa, zəkaya və ölkənin adətlərinə müvafiq olması üçün əsnaf yığıncaqlarında<br />
boniçenin məbləğinə və sənətkarlıq peşəsinə aid digər işlərlə bağlı qəbul edilən<br />
qərarlara baxmaq da daxil idi. 110 Rəiyyətə - kəndlilərə, sənətkarlara və xırda alverçilərə<br />
qarşı zorakılıq edənlər, onları incidənlər barəsində kələntərə şikayətə gələndə o, vəkil<br />
kimi çıxış etməli idi. Kələntərlər özü əvəzini ala bilməyəndə iş haqqında Divanın<br />
nümayəndələrinə məlu mat verirdi. 111<br />
Kələntərin və naibin fealiyyətinə yekun vuraraq demək olar ki, kələntər<br />
kəndxudaları təyin edir. Şəhərlərdə vergiləri əsnaflar arasında bölüşdürür, onların arzu<br />
və istəklərini ifadə edir, rəiyyəti müdafiə edirdi. 112 Şardenin qeyd etdiyinə görə<br />
"kələntər" rütbəsi mer vəzifəsinə - "prevot de ville'" - uyğun gəlirdi. 113 Kempferin<br />
izahları da bunu təsdiq edir. 114<br />
Naib kələntərin müavini və köməkçisi idi. Mənbələrdə bu barədə məlumat<br />
olmasa da, ehtimal ki, onların hər ikisi yerli əyanlar arasından seçilirdi. 115<br />
Bakı şəhərinin mühüm vəzifəli şəxslərindən biri də II Şah Abbasın Bibiheybət<br />
məzarı haqqında h.1066 (1656)-cı il tarixli fərmanında adı çəkilən darğa idi. 116 Darğa<br />
yerli hakimin təyin etdiyi şəhər məmuruna deyilirdi. Onun vəzifəsi şəhərdə və bazarda<br />
ictimai asayişi qorumaq idi. 117 XVII-XVIII əsrlərdə Bakıda darğalar Divan üçün vergi<br />
yığmaqla məşğul olurdular. 118 Bazarlarda ölçü və çəkiyə nəzarət etmək, rüsum və<br />
cərimələri yığmaq da onun vəzifələrinə daxil idi. "Təzkirət əl-müluk"a görə darğa polis<br />
rəisi vəzifəsini icra edən və müəyyən məhkəmə səlahiyyətlərinə malik məmur idi.<br />
Ancaq sonuncu məsələdə o, İsfahandakı divanbəyiyə tabe idi. 119 Darğa şəhər<br />
məhkəməsinə başçılıq edirdi və günahkara müxtəlif cəzalar- çubuqlatmaq, ayağa kündə<br />
vurmaq, cərimə kəsə bilərdi. Oğurluq edənlərin burnu, qulaqları, barmaqları və s.<br />
kəsilirdi. Ölüm cəzasına yalnız şah, divanbəyi və xanlardan başqa, bəzi sultanlar<br />
məhkum edə bilərdi. 120<br />
Şardenə və Təzkirət əl-müluk"a görə darğanın məvacibi 300-dən 500 tümənə<br />
qədər idi. 121 Ancaq o, rüşvətdən, müxtəlif cərimə və töycülərdən böyük gəlir əldə<br />
edirdi. Darğanın köməkçisi gecə vaxtı dəstəsilə bazarı və şəhərin məhəllələrini gəzərək<br />
asayişə nəzarət edən əxdas, yaxud mirşəb (gecə rəisi) idi. O, əhalinin əmlakının<br />
qorunmasına da cavabdeh idi. Əxdas oğurluq malı tapdıqda onun 2/6-si ona çatırdı.<br />
Oğurluq baş verdikdə və oğru tapılmadıqda isə oğurlanmış şeylərin dəyərini onların<br />
sahibinə ödəməli idi. 122 Bakı şəhərində vergiləri əmmal, yaxud amil adlanan Divan<br />
məmurları yığırdı. 123<br />
Şəhər əhalisinin mühüm bir qrupunu tacirlər təşkil edirdi. Şəhərlərdə tacir<br />
silkinin başçısı malik ət-tüccar (prevot des marchands) adlanırdı. 124 Onu tacirlərin<br />
özləri seçirdilər. Malik ət-tüccar ticarət, mübahisə və çəkişmələrinə dair qərarlar<br />
çıxarmalı, habelə toxucuların, boyaqçıların və i.a. işinə nəzarət etməli idi. 125<br />
Şəhərlərdə mühtəsib əl-məmalikin köməkçilərı - naiblər var idi. Onların vəzifəsi<br />
Divan - maliyyə idarəsi<br />
197
Change language