You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
yolları öyrənmək və təsvir etmək məqsədilə baş qərargahın iki zabiti Bakı və Şamaxı<br />
xanlarının yanına göndərildi. Qoşunlar Gilgilçayın sağ sahilində, dənizdən 10 verst<br />
aralı düşərgə saldı. Hüseynqulu xan iyunun 13-də buraya, baş komandanın yanına<br />
gələrək Bakının açarını təqdim etdi. Elə həmin gün general-mayor Raxmanov 3 piyada<br />
batalyonu, 2 süvari eskadronu və 3 səhra artilleriyası topu ilə Bakını tutmağa<br />
göndərildi. Raxmanov Bakını işğal etdi. Artıq dənizdə üzən Xəzər donanması Bakı<br />
buxtasına daxil oldu. Şəhərdə dənizlə buraya gətirilən bütün hərbi təchizat üçün baş<br />
depolar yaradıldı. 64<br />
Rus qoşunlarının qarnizonu Bakıda yerləşdirildi. 1797-ci ilin əvvəlində knyaz<br />
Sisianov şəhərin komendantı təyin olundu. 65<br />
Mənbələrdə Bakı şəhərinin 1796-cı ildə təslim edilməsinin təfsilatı xəbər<br />
verilmir. XVIII əsrin sonu fransız səyyahı Olivyenin məlumatına görə Bakı, şəhəri<br />
tutmaq üçün altı min nəfərlik korpus göndərmiş Zubovun ilk tələbi ilə təslim olmuşdur.<br />
Ruslar şəhəri nə onun hakimini, nə də əhalini incitmədən zəbt etdilər. 66<br />
Şəhər rus qarnizonu tərəfindən işğal olunduqdan sonra özünü heç bir təhlükə<br />
gözləmədiyini görən Bakı xanı çar hakimiyyət orqanlarına xoş münasibət göstərməyə<br />
başladı. 67 Bakı xanının Rusiyaya münasibəti öz hakimiyyətini qoruyub saxlamağa<br />
çalışan hakimin siyasi mənafeyi ilə müəyyən olunurdu. Bakını Xəzər dənizində ən<br />
yaxşı liman və ticarət mərkəzi hesab edən çar hökuməti Bakı limanının sahmana<br />
salınması və möhkəmləndirilməsi üçün iş aparılmasına dair bir sıra tədbirlər gördü;<br />
bunun üçün vəsait buraxıldı və Peterburqdan ustalar göndərildi. 1797-ci ilin yazında<br />
işlər başlanılmalı idi. 68 Lakin imperatriçə II Yekaterina 1796-cı il noyabrın 6-da<br />
öldüyündən onlar həyata keçirilmədi. Onun oğlu I Pavel taxta çıxan kimi rus<br />
qoşunlarının İrana və Cənubi Qafqaza yürüşünü dayandırdı. Cənubi Qafqazda olan<br />
Zubova qoşunları ilə birlikdə Rusiyaya qayıtmağı əmr etdi. Qoşunların A zərbaycandan<br />
çıxarılması dekabrda başlandı, sonuncu hissələr isə Bakını 1797-ci ilin martında tərk<br />
etdi. 69 Qraf Zubov 1797-ci ildə Ağa Məhəmməd xanın bu yürüşdə iştirak etmiş qardaşı<br />
Murtuzaqulu xanla birlikdə dəniz yolu ilə Həştərxana gəldi. Qardaşının təqib etdiyi<br />
Murtuzaqulu xan ruslara pənah apardı. 70<br />
Bu arada Ağa Məhəmməd xan 1796-cı ildə Tehrana gəlib şah titulunu qəbul<br />
etdi. 71 Rus qoşunlarının <strong>Azərbaycan</strong>dan çıxmasından xəbər tutan Ağa Məhəmməd şah<br />
1797-ci ilin yazında Qarabağa və Gürcüstana ikinci səfərə hazırlaşmağa başladı. Bu<br />
vaxt <strong>Azərbaycan</strong>ın digər şəhər və kəndləri kimi, Abşeron və Bakı da qıtlıq, aclıq və taun<br />
xəstəliyindən viran qalmışdı. 72<br />
Şahın böyük ordusunun yaxınlaşmasından xəbər tutan Qarabağ xanı İbrahim<br />
xan öz qüvvəsinə ümid bəsləməyərək Car nahiyəsinə qaçdı və Şuşa qalası maneəsiz və<br />
zəhmətsiz şahın əlinə keçdi. 73 Əliqulu xan Sərdar Şirvanı tutdu. Şah qoşunları Şamaxını<br />
talan edib dağıtdı. 74 Ağa Məhəmməd şah Bakı xanı Hüseynqulu xanı iki dəfə Şuşaya<br />
çağırdı, lakin sonuncu bundan boyun qaçırdı. Onda şah Şuşadan onun ardınca çapar<br />
göndərdi. O, xanı zorla hökmdarın hüzuruna gətirdi. Ağa Məhəmməd şah Bakı<br />
şəhərinin müqavimətsiz rus qoşunlarına təslim olunmasına görə töhmət və danlaqdan<br />
209
Change language