Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

irlikdə xəyanət etmək niyyətinə düşmüş və rus qarnizonuna hücum edərək hamısını
qırmaq istəyir; bu məqsədlə Davud bəylə yazış mış və tezliklə ondan kömək gözləyir.
Yüzbaşı və onun adlı-sanlı əlaltıları çıxıb getmiş, digərləri həbsə alınmış, bəziləri
ölümə məhkum edilmiş, qalanları isə, həmin cinayətdə iştirak etməmiş bəzi yoxsul
adamlar da daxil olmaqla, Rusiyaya sürgün olunmuş, ona görə də şəhər xeyli
boşalmışdır, təkcə hindilər (hindlilər - S.A.) və burada ticarətlə məşğul olan ermənilər
qalmışlar..." 79
Təsvir olunan hadisələrlə əlaqədar sultanlıq ləğv edildi və Bakı şəhərinin,
Abşeron kəndlərini idarə edən naib Səlim xanın da tabe olduğu komendantı həmin
vaxt, həm də şəhərin qubernatoru vəzifəsini icra edən knyaz Baryatinski 80 təyin olundu;
bu zaman qalanın qarnizonu dörd min nəfərdən ibarət idi. 81
Həmin vaxtdan Bakını və Abşeronu rus komendantları idarə etməyə başladı. Bu
hadisələrdən sonra, 1727-ci ildə rus hakimiyyət dairələri Dərgahqulu bəyi bağışladılar
və onu yenidən Bakı şəhərinin sultanı təyin etdilər. Lakin təqribən 1730-cu ildə o, şahın
xidmətinə keçdi, ancaq 1732-ci ildə yenidən geri qayıtdı və bağışlanaraq, Abşeronun
Maştağa kəndindəki imarətində yaşadı. 82
Görünür, Dərgahqulu xan qeyri-adi şəxsiyyət olub, xalq arasında böyük nüfuz
sahibi idi. A. Bakıxanovun sözlərinə görə "onun qüvvəti və şücaəti xalq arasında
məşhurdur". 83 Çar hakimiyyət dairələri, göründüyü kimi, onun ölkədəki nüfuzundan
yerli əhalinin qabağını almaq və itaətdə saxlamaq üçün istifadə etmək istəyirdilər. Buna
görə də onun qəsd və xəyanətini iki dəfə bağışlamışdılar. A.Bakıxanovun məlumatına
görə "Dərgahqulu bəy ibni-Heybət Təbəsəran ispahbadları nəslindən olan Nurkucur
malikləri ailəsindəndir. Onun keçmiş babaları gilanlı Xan Əhməd hadisəsi zamanında,
h.1000 (1592)-ci ildə Şirvana gəlib, Bakıda mülk sahibi və yüzbaşı rəisi olmuşlar.
Onların imarət və qalalarının xarabalıqları Ramana kəndində indi də mövcuddur..." 84
Hələ çar qoşunlarının gəlməsindən əvvəl Dərgahqulu bəy Bakı sultanını öldürüb
xan titulunu mənimsəmişdi. Şah Hüseyn Dərgahqulu bəyin və əhalinin xahişi ilə onu
bütün Abşeronun hakimi təyin etmişdi. Beləliklə, təzə sultan Məhəmmədhüseyn bəy
təkcə qalanı idarə edirdi. Hacı Davud və Surxay xan Bakını almaq istəyəndə
Dərgahqulu xan onların qoşununu şəhərin yarım ağaclığındakı bir təpənin yaxınlığında
qarşılayıb məğlub etdi və həmin təpə o zamandan Qanlıtəpə adlanmağa başladı. 85 Bu
davada Dərgahqulu xanın qardaşı Hüseyncan bəy öldürüldü. Dağıstan feodallarının
basqınlarından təhlükəsizliyini təmin edən Dərgahqulu xan hakimiyyətini başqa
torpaqlar üzərində də genişləndirmək məqsədilə qonşu mahallalara, Şəbərana və
Qobustana hücumlar etməyə başladı. Ruslar şəhəri tutduqdan sonra da o, əvvəlki kimi,
Abşeronu idarə edir, imarəti və bağı olan Maştağa kəndindəki imarətində yaşayırdı. 86
"Dərgah xanın fərmanlarından, xüsusilə, Abdulla bəy Hacı Səlim bəy oğlunu Bakı
mahalına hakim təyin etməsi haqqındakı fərmanının tarixindən və sair maddələrindən
anlaşıldığına görə, onun hökmranlığı h. 1143 (1731)-cü ildə də davam edirmiş. Lakin
Naib Səlim xan - çağdaş bakılı Səlimxanovların əcdadıdır.
156