You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Görünür, sonralar orta əsr şəhəri Bakının salındığı təpə qədim yaşayış yeri,<br />
təpədən 150-200 metr aralıdakı qeyd olunan məzar yerləri isə qəbiristanlıq olmuşdur.<br />
Beləliklə, bu təpənin bilavasitə yaxınlığında olan Bakı qalasının ərazisi eramızdan<br />
çox-çox əsrlər əvvəl məskun olmuşdur. Bizcə, bunu Şirvanşahlar sarayı ərazisindəki<br />
qayada qazılmış novçalı kasavarı çuxurlar və dördkünc şəkilli çalalar da təsdiq edir. Qız<br />
qalasının şimal tərəfində aparılan qazıntılar zamanı küçənin səviyyəsində 2,2 metr<br />
dərinlikdə tapılmış orijinal tunc balıq fiquru (uzunluğu 8,2 s m, hündürlüyü 4,5 s m,<br />
göv-dəsinin eni 2 s m, qalınlığı 0,7 s m) böyük maraq doğurur. Balığın başı dombalan,<br />
ağzı açıq, gözləri düyməcik kimi qabarıq formadadır, qulaqları uzunsov çıxıntılar<br />
şəklində göstərilmişdir. İki ü zgəci vardır; quyruğu halqavarı şəklində yuxarıya doğru<br />
qatlanmışdır. Balığın gövdəsinin hər yeri böyük ustalıqla sədəflə örtülmüşdür. 40 Bu<br />
fiqur arxaik xarakter daşıyır və formaca, ehtimal ki, antik dövrə məxsusdur.<br />
Balıq təsvirlərinə Qobustan qayalarında rast gəlinir və onlar e.ə. X-IX<br />
minilliklərə aid edilir. 41 Balıq obrazları Zərdüştilik panteonunda müəyyən tanrıların<br />
inkarnasiyası olmuşdur. 42 Balıq rəs mlərinə Abşeron evlərinin fasadında, Şirvanşahların<br />
Bakıda kəsdirdikləri sikkələrdə rast gəlinir və əhali bunu qədim ənənə ilə izah edir.<br />
Yuxuda balıq görən Abşeron sakini bunu var-dövlət əlaməti kimi yozur. Görünür,<br />
balığa sitayiş Abşeronda ən qədim ayin-lərdən olub, ehtimal ki, dəniz tanrısının rəmzini<br />
təcəssüm etdirir.<br />
Şirvanşahlar sarayının yuxarı həyətində aparılan arxeoloji qazıntı zamanı boğazı<br />
Yaloylutəpədə tapılmış e.ə. III-I əsrlərə aid küpələrinkinə bənzəyən küpə aşkar<br />
olunmuşdur. 43 1986-cı ildə İçərişəhərdə aparılmış arxeoloji qazıntının materialları<br />
Bakının qədimliyi haqqında daha tutarlı məlumat verə bilər. Ümumi həcmi 144 m 2 olan<br />
qazıntı sahəsi cənub-qərbdə dövrümüzədək qalmış Məhəmməd ibn Əbu Bəkr<br />
(Sınıqqala) məscidinə (h.471-ci, miladi 1078/9-cu il) bitişir. Qazıntı sahəsi iki təbəqəli<br />
abidədən ibarətdir: üst təbəqə XIV-XVII əsrlərə, alt təbəqə IX-VIII əsrlərə aiddir. A lt<br />
mədəni təbəqənin materialları böyük maraq doğurur. Qazıntının cənub hissəsində<br />
bünövrəsi təbii qaya üstündə qoyulmuş düzbucaqlı şəkilli böyük otağın şimal və qərb<br />
divarlarının qalıqları qalmışdır. Bu təbəqədə qayada qazılmış beş quyu, habelə,<br />
müxtəlif diametrli çoxlu təndir aşkar edilmişdir. Onların yaxınlığında, sahənin<br />
cənub-qərb hissəsində torpağa iri təsərrüfat küpləri basdırılmışdır. Alt təbəqədə,<br />
qayanın səviyyəsində formasına və gilin tərkibinə görə orta əsr keramikasından<br />
fərqlənən və daha erkən dövrə aid olan saxsı qab qırıqları tapılmışdır. F.İbrahimov bu<br />
qabları Nüydüdə və Şamaxıda tapılmış materiallarla analogiyasına, forma və bəzəyinə<br />
görə antik dövrə aid edir. 44<br />
1986-cı ildə Şamaxı arxeoloji dəstəsi Şamaxı şəhərindəki VIII sahədə qazıntı<br />
işlərini davam etdirmişdir. Burada torpaq s əthindən 3-4 metr aşağıda orta əsr<br />
hamamının sabun zalının bir hissəsi aşkara çıxarılmışdır. Soyunma otağının tikili<br />
əlamətləri olmayan cənub-şərq hissəsində qazıntı işləri materikə qədər davam<br />
etdirilmişdir. IX-XII əsrlərə aid mədəni təbəqədən altda erkən orta əsr və son antik dövr<br />
qatı vardır. Bu qat əl işi olan adi keramika qırıqları ilə səciyyələnir. Buna bənzər<br />
keramika nümunələri Ağsu rayonundakı Nüydü kəndində aşkar olunmuşdur. Onlar e.ə.<br />
21
Change language