You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Cəbə - noyonun və Sabutay Bahadurun başçılığı ilə otuz minlik monqol ordusu gürcü<br />
və erməni qoşunlarını məhv edərək qışı Muğanda qışladılar, 35 sonra isə Ərdəbilə<br />
qayıtdılar, şəhəri dağıdaraq zəbt etdilər. Bundan sonra monqollar Təbrizi mühasirəyə<br />
aldılar. Şəhərin əhalisi pul və parça verməklə xilas oldu. Monqollar qabaqlarına çıxan<br />
şəhər və kəndlərin əhalisini amansızcasına qırırdılar. Onlar Sərab və Beyləqanı tutub,<br />
Gəncəyə doğru yollandılar. Gəncə əhalisi pul və bahalı parçalarla canlarını qurtardı. 36<br />
Sonra monqollar Gürcüstana soxuldular. 37 Onlar tezliklə Şirvana qayıtdılar,<br />
Şamaxını mühasirəyə alıb dağıtdılar, əhalisini qırdılar. Bundan sonra onlar 1222-ci ildə<br />
Dərbənd keçidindən keçib şimala getmək üçün Dərbəndə yönəldilər.<br />
Bu zaman Dərbəndin hakimi şirvanşah Rəşid idi. O, on nəfər adlı-sanlı adamını<br />
monqolların yanına göndərdi. Monqollar onlardan birini öldürüb, qalanlarının köməyi<br />
ilə kəsə yolla, dağlardan aşaraq şimala getdilər. 38<br />
Monqol hücumundan sonra qıpçaqlar <strong>Azərbaycan</strong>a soxularaq Arranın bir sıra<br />
şəhər və kəndlərini dağıtdılar. Qıpçaqların ardınca h.622 (1225)-ci ildə Şirvan xərac<br />
vermək tələbi ilə kifayətlənməyən xarəzmşah Cəlaləddinin hücumuna məruz qaldı. O,<br />
əvvəlcə, şirvanşah Əfridun bin II Fəribürzdən 50 min dinar verməyi tələb etdi.<br />
Cəlaləddin Arrana qayıtdıqdan sonra Əfridun sultanın hüzuruna gedərək hədiyyə kimi<br />
ona 500 at verdi. 39<br />
Vəzirinin etirazına baxmayaraq, Cəlaləddin onun öz torpaqlarında<br />
hakimiyyətini təsdiq etdi və xəracı 50 min dinardan 20 min dinara endirdi. Beləliklə,<br />
şirvanşah öz müstəqilliyini qoruyub saxlaya bildi.<br />
Monqollar <strong>Azərbaycan</strong>a ikinci dəfə 1231-ci ildə hücum edərək 8 il ərzində<br />
Şirvan və Arranın şəhərlərini işğal etdilər. 40 Monqol qırğınlarından yaxa qurtarmış<br />
feodallar, əyanlar, şəhər və kənd əhalisi dağlara çəkildi.<br />
XV əsrin əvvəli A zərbaycan coğrafiyaşünası Bakuvinin verdiyi məlumata görə,<br />
monqollar dəniz sahilindəki möhkəmləndirilmiş qalanı əhalisi onlara inadlı müqavimət<br />
göstərən Bakını uzun müddət ala bilməmişdilər. 41 Yalnız bütün ölkə işğal olunduqdan<br />
sonra şəhər təslim olmaq məcburiyyətində qaldı. Monqollar nəhəng monqol<br />
imperiyasının tərkibinə qatılan A zərbaycan, Ermənistan və Gürcüstanı işğal etdilər. 42<br />
Monqollar <strong>Azərbaycan</strong>da böyük dağıntılar törətdilər, bir sıra iri şəhərləri məhv<br />
etdilər. Onların bəziləri sonralar dirçələ bilməyib süqut etdi. Gəncə, Bərdə, Beyləqan,<br />
Şəbəran kimi iri ticarət sənətkarlıq mərkəzləri bərk dağıdılaraq öz əvvəlki<br />
əhəmiyyətlərini itirdilər. İşğalçıların gəldiyi böyük yoldan kənarda yerləşən Bakı,<br />
görünür başqa şəhərlərə nisbətən az zərər çəkmişdi. Hərçənd, monqollar şəhəri alarkən<br />
Qız qalasının yuxarı hissəsi dağıdılmışdı. 43<br />
XII-XIII əsrlərdə yadelli işğalçıların basqınları ilə əlaqədar şirvanşahlar Bakı və<br />
Abşeronda qala divarları, bürclər, müdafiə istehkamları tikdirirdilər. Onların üzərində<br />
şirvanşahların adları onların dəbdəbəli titulları ilə çəkilirdi ki, bu da Şirvanşahların və<br />
onların vassalları olan iri feodalların müstəqilliyini göstərirdi. Yəqin ki, Bakı da<br />
Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı Şamaxı ilə yanaşı, onların iqamətgahı idi.<br />
Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan 1258-ci ildə Bağdadı aldı, sonuncu xəlifəni<br />
qətlə yetirərək Abbasilər Xilafətinə son qoydu və Cənubi <strong>Azərbaycan</strong>da Hülakülər,<br />
66
Change language