Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

(1431/2)-ci ildə başqa bir bürc və h.842 (1438/9)-ci ildə hamam (ehtimal ki, saray
hamamı) tikdirmişdi. Həmin bürclərdən biri, ehtimal ki, indiki Milli Elmlər
Akademiyasının binasına bitişən bürcdür. Digər bürc isə dövrümüzədək
qalmamışdır. 140
Həmin həyətdə Türbənin yanında planda xaçşəkilli salondan, girişdən sağ
tərəfdə qadınlar üçün ibadət otağından və binanın qurtaracağında iki balaca otaqdan
ibarət məscid var. 141
İkinci mərtəbədə də aşağı mərtəbədəkilərlə divarın içində hörülmüş pilləkənlə
birləşən eyni ilə üç otaq vardır. Girişin qənşərində cənuba tərəf mehrab düzəldilmişdir.
Məscidin şimal-şərq küncündə əvvəllər daş məhəccəri olmuş şərəfəni saxlayan stalaktit
pərvazla (qurşaqla) tamamlanan minarə ucalır. 142 Stalaktit pərvazın (qurşağın) altında
minarəni "nəsx" xətti ilə yazılmış aşağıdakı məzmunda kitabə dövrələyir:
"Uca və qadir Allaha həmd və Məhəmmədin seçdiyinə uğurlar olsun. Sonra isə
bu minarəni kəşf etməyi sultani-əzim Xəlilüllah əmr etdi. Allah onun hakimiyyətini və
mülkünü göylərə qaldırsın. Səkkiz yüz qırx beşinci il" (h.845 (1441/2)-ci il). 143
Oxuduğumuz kitabədə, görünür, türbədən və minarədən daha əvvəl inşa
olunmuş məscidin yo x, minarənin tikilməsindən danışılır. Onun zəngin bəzəkli
baştağının və üzərində bədii kitabələrin olmaması bunu təsdiq edir. 144
Sarayın cənub fasadının qənşərində, orta həyətin meydançasında çadır örtüklü
səkkizüzlü kiçik türbə ucalır. Türbəyə şüa saçan ulduzlarla naxışlanmış daş şəbəkəli üç
ikitərəfli pəncərə qoyulmuşdur. Türbə içəridən naxışlarla bəzədilmiş və rəngli suvaqla
malalanmışdır. 145 Türbənin zirzəmisində sərdabə vardır. 146
Formaca Koniyanın çadır örtüklü Kiçik Asiya səlcuq abidələrinə gedib çıxan bu
tipli türbələr Azərbaycanda daha erkən dövrlərdən geniş yayılmışdı.
Yazılı mənbələrə və rəvayətə görə burada XIV əsrin sonu -XV əsrin
əvvəllərində yaşamış alim Seyid Yəhya ibn Bəhaəddin Bakuvi dəfn olunmuşdur. Onun
ölüm tarixi bir versiyaya görə h.862 (1457)-ci il, başqa versiyaya görə isə h.868
(1463)-ci il hesab edilir. 147
A.Bakıxanovun məlumatına görə onun "Bakı şəhərində ona mənsub olan
məscidin yanında sovməəsi, mədrəsəsi və qəbri indi də durur". 148
Gətirilən məlumatlar türbəni XV əsrin 60-cı illərinə aid etməyə imkan verir.
Üslub xüsusiyyətləri və tikinti texnikası da bu tarixi təsdiq edir. Türbə "Keyqubad
məscidi" adı ilə tanınan 1918-ci ildə yanmış qədim məscidə bitişik tikilmişdir.
Hal-hazırda məscidin təkcə bünövrəsi qalmışdır. A.M.Pavlinov 1888-ci ildə Bakıda
olarkən həmin məscidi görmüş və onun təsvirini vermişdir: "Məscidin özü nisbətən
genişdir, onun günbəzi, planda göründüyü kimi, 4 sütun üzərində durur; günbəzin
söykəndiyi əsas tağlar, yaxud tağtavanlar çatmadır. Günbəzin gövdəsində, xan
məscidində olduğu kimi, bir neçə çıxıntı var və ona dörd pəncərədən işıq düşür.
Məsciddə kitabə yoxdur, onun fasadı hamar olub, yonulmuş daşla üzlənmişdir, damı
120