Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bakının da adı çəkilir. "...Salyandan 30 verst aralı, sahildə Xvalın dənizinin körfəzində<br />
Baka şəhəri yerləşir. Baka şəhərindən 50 verst, Şamaxı şəhərindən isə 40 verst aralı<br />
Müşgür şəhəridir..." 24<br />
Osmanlıların Xəzər dənizinin, Bakı və Dərbənd də daxil olmaq la, Dağıstan və<br />
<strong>Azərbaycan</strong> sahillərini tutması Volqa-Xəzər yolunu onların nəzarətində saxlayır və<br />
Rusiyanın ticarət mənafelərini pozurdu.<br />
Bu dövrdə Bakı Volqa-Xəzər ticarət yolundakı bu mühüm limanı ələ keçirməyə<br />
çalışan möhkəmlənmiş Moskva dövlətinin diqqətini cəlb edir.<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın şərq vilayətlərində, o cümlədən Bakıda möhkəmlənməkdə<br />
iqtisadi cəhətdən maraqlı olan Moskva hökuməti Türkiyə ilə mahıribədə Səfəvilərə<br />
kömək göstərməyi vəd edərək. Bakı, Dərbənd və Şamaxı şəhərlərinin Rusiyayä<br />
verilməsinə dair şahla diplomatik danışıqlar aparmağa başladı. 25<br />
Hələ Şah Məhəmməd Xudabəndə zamanında başlayan danışıqlar I Şah Abbas<br />
dövründə davam etdirildi. Həmin məsələ ilə əlaqədar Səfəvilər hökuməti ilə ruslar<br />
arasında diplomatik yazışmalar, bir-birinə səfirliklər və etimadnamələr göndərilməsi<br />
təqribən 1588-ci ildən 1618-ci ilədək davam etdi.<br />
I Şah Abbas 1588-ci ildə türklərlə sülh müqaviləsi bağlamamışdan əvvəl öz<br />
səfiri Hadi bəyi əvəzində Bakını və Dərbəndi, onların arasındakı sahil zolağı ilə<br />
birlikdə, əbədilik Rusiyaya verməyi vəd edərək, Os manlı dövlətinə qarşı birgə hərbi<br />
əməliyyata başlamaq təklifi ilə Moskvaya çar Fyodor İvanoviçin yanına göndərdi. Bu<br />
təklifə cavab olaraq Moskva hökuməti danışıqlar aparmaq üçün Qriqori Borisoviç<br />
Vasilçikovun başçılığı ilə İrana səfirlik göndərdi. 26<br />
Vasilçikovun hesabatında I Şah Abbasın onu Qəzvində necə qəbul etməsi (9<br />
aprel 1590), onun Bakı və Dərbənd barəsində sorğusuna şahın bu şəhərlərin Moskva<br />
dövlətinə güzəştə gedilməsinə razılığını bildirməsi təsvir olunur. 27<br />
Şah hökumətinin bu təklifi şifahi edildiyindən Moskva səfirliyi onun yazılı<br />
şəkildə təsdiq olunmasına cəhd göstərməyə başladı və Vasilçikov həmin məsələni<br />
1590-cı il mayın 14-də şahın qəbulunda yenidən qaldırdı. 28<br />
Vasilçikovun səfirliyinə cavab olaraq şah Abbas öz elçiləri Budaq bəyi və Hadi<br />
bəyi Bakı və Dərbənd şəhərlərinin Moskva dövlətinə güzəşt edilməsini təsdiqləyən<br />
fərmanla Moskvaya göndərdi. 29<br />
Lakin I Şah Abbasın uğurları sayəsində Səfəvilər dövləti Bakı və Dərbənd<br />
şəhərlərini, onların hələ də türklərin əlində olmasına baxmayaraq, Rusiyaya verilməsi<br />
məsələsini bir daha qaldırmadı.<br />
Moskva dövləti ilə Şah Abbas arasında bu məsələyə dair danışıqlar, o cümlədən,<br />
səfirlik mübadiləsi bir çox illər ərzində, ta 1618-ci ilə qədər davam etdi.<br />
Rusiya şahla uzun danışıqlardan sonra Bakı və Dərbənd şəhərlərinin güzəştə<br />
gedilməsinin yazılı təsdiqinə nail olsa da, bu saziş əməli nəticə vermədi, belə ki, bu<br />
zaman Rusiya dövlətinin başı olan Moskvadan çox uzaq olan torpaqlarda müharibə<br />
aparmağa imkan verməyən daxili hadisələrə qarışmışdı.<br />
I Şah Abbas 1590-cı ildə Os manlılarla bağlanmış ağır sülhdən sonra yaranmış<br />
dinclikdən öz dövlətini möhkəmləndirmək üçün istifadə etdi. Şah onun mərkəzləşdirmə<br />
142
Change language