You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Çin və Xotəndən Fəqfur-İli və Zənan şəhərlərindən, kalmık ölkəsindən və Moskvadan<br />
buraya daim elçilər gəlir və karvanlarla mal gətirilir. Moskvalılar aramsız olaraq duz,<br />
neft, zəfəran və ipək almaq üçün Bakıya gəlirlər. Moskva elçiləri burada girov qalırlar.<br />
Moskva ölkəsindən başlıca olaraq Bakı, qismən isə Gilan və Əcəm (İran) vasitəsilə<br />
samur xəzi, balıq dişi (Morj köpək dişi - S.A.), boz sincab xəzi, Bulqar ölkəsindən isə<br />
gön-dəri gətirilirdi..." 76<br />
Övliya Çələbinin məlumatına görə Bakı qalası çox möhkəmləndirilmiş və sıx<br />
məskunlaş mışdı. Göründüyü kimi, şəhər həyatı dəniz sahilində, limanın yaxınlığında<br />
mərkəzləşmişdi.<br />
Dəniz sahilindəki dövrümüzədək gəlib çatmamış 4 böyük karvansaradan,<br />
limandan qalaya açılan üç darvazadan olan qala divarları 77 boyunca dükan və məscid<br />
binalarından ibarət ticarət kompleksi tikililəri də XVII əsrdə şəhərdə iri ticarət getdiyini<br />
sübut edir. Bu kompleksin yaxınlığında, elə həmin məhəllədə, şəhərin quru və dəniz<br />
ticarətinə xidmət edən daha 5 karvansara da var idi.<br />
Övliya Çələbinin Bakı və <strong>Azərbaycan</strong>ın digər şəhərlərinin Çin şəhərləri ilə<br />
ticarət apardığına dair məlumatını köhnə Bakı qalasında, köhnə Gəncədə və<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın başqa şəhərlərində çoxlu miqdarda çini qabların tapılması da təsdiq<br />
edir. 78 Övliya Çələbinin məlumatına görə, o vaxtlar Bakı və Dərbənd vasitəsilə<br />
Volqanın mənsəbinə, şimala dəniz ticarəti xeyli inkişaf etmişdi. Dəniz yolundan başqa,<br />
Təbrizdən cənuba - İran və Türkiyəyə, habelə Orta Asiyadan keçərək Hindistana gedən<br />
quru karvan yolu da var idi. Bu ticarətin miqyası haqqında Övliya Çələbinin gətirdiyi<br />
aşağıdakı rəqəmə əsasən fikir yürütmək mümkündür. Onun söylədiyinə görə, İrəvan<br />
xanı (Bakı xanın ın qaynı idi) gömrükxanaya 1000 baş (dəvədən) ibarət karvan<br />
göndərməyi vəd etmişdi. 79 İri feodal və şah canişini olan hakim xan xarici ticarət<br />
əməliyyatlarında bilavasitə iştirak edirdi.<br />
1683-cü ildə Bakıda olmuş Kempfer də şəhərin ticarətinə dair bəzi məlumatlar<br />
vermişdir. "Malları daha rahat daşımaq üçün limandan şəhərə üç darvazadan giriş<br />
vardır. Dənizin yaxınlığında açıq dənizin qənşərində dənizin içərilərinə qədər uzanan<br />
və bir növ, sahilə paralel iki qat şəhər divarları ucaldılmışdır. Reydi dalğalardan yarım<br />
fərsəngə qədər dənizin içərisinə girən qarşıdakı burun qoruyur. Bura Rusiyadan,<br />
Dağıstandan, Çərkəzstandan, Özbəkistandan və İrandan gələn gəmilər üçün rahat<br />
dayanacaqdır. Şəhərin dağın yamacındakı hissəsi şəhər sakinlərinin yoxsulluğu və<br />
səliqəsizliyi ucbatından bərbad vəziyyətdə idi; şəhərin ancaq aşağı hissəsində əhali<br />
sıxdır. İctimai binalardan yonulmuş daşdan s əkkizguşə şəklində tikilrniş karvansara<br />
daha çox seçilir; onun daxili həyəti gözəl sütunlu tağlı eyvanla əhatə olunmuşdur...<br />
Şəhər meydanı dəbdəbəsiz olub, adicə iri, dördkünc sahədir..." 80<br />
Kempferin təsvir etdiyi karvansara da, başqaları kimi, limandan şimal -<br />
"Şamaxı" darvazalarına gedən şəhər magistralı üstündə idi. Meydan-sənətkar, tacir<br />
emalatxana və dükanlarının yerləşdiyi bazar meydanı da bu rayonda idi. 81 Kempferin<br />
sözlərinə görə, şəhər əhalisi yoxsul həyat sürürdü, 82 ticarət isə zəif inkişaf etmişdi.<br />
Xotən - Orta Asiyanın şərqində vilayət (Sintszyan)<br />
179
Change language