You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
təşkilatlar Qərbi Avropa şəhərlərində olduğu qədər əhəmiyyətə malik deyildi. Onlar<br />
başlıca olaraq, vergilərin tənzimlənməsi, sexlərin başçılarının və ustaların təsdiqi ilə<br />
məşğul olurdular. 138 Şarden sex üzvlərinin heç vaxt görüşmədiklərini və onların<br />
təşkilatlarının tamamilə sərbəst olduğunu iddia etsə də, 139 "Təzkirət əl-müluk"un<br />
məlumatları sexlərdə həmkarlar yığıncaqlarının keçirildiyini göstərir. 140 Sex kimisə<br />
ustad seçdikdə həmin adamın ixtisasını təsdiq edirdi. Ustadın seçilməsi haqqında sənəd<br />
tərtib olunduqdan sonra kələntərə göndərilir, kələntər isə bunu təsdiq edən şəhadətnamə<br />
verirdi. 141 Sex ustası bir və ya bir neçə şagirdlə birlikdə, eyni zamanda, məmulatın<br />
satıldığı dükan olan emalatxanada işləyirdi. 142 Şardenin şahidliyinə görə, usta şagirdləri<br />
razılıq əsasında ilk gündən əmək haqqı alırdılar. Usta ilə şagird arasında heç bir yazılı<br />
təəhhüd olmurdu. Usta şagirdi istədiyi vaxt qova bildiyi kimi şagird də hər vaxt<br />
maneəsiz olaraq ustanın yanından gedə bilərdi. 143 Sexlərə daxil olmayan müstəqil<br />
sənətkarlar da var idi.<br />
Öz dükanlarında işləyib, özünün istehsal etdiyi məmulatları satan sənətkarlar<br />
xırda alverçilər zümrəsinə aid edilə bilər. İçərişəhərin təsviri olan XVIII əsrin sonuna<br />
aid qravürada iki nəfərin işlədiyi sənətkar emalatxanası görünür. Dükanın girəcəyində<br />
mis qablara bənzəyən sənətkarlıq məmulatı asılmışdır. 144<br />
Bizim sex nizamnamələri və istehsalın özünün tənzimlənməsi haqqında<br />
məlumatımız yoxdur. Yalnız sənətlər haqqında rəvayətlər və peşə sahiblərinə təlimatlar<br />
verilən bəzi risalələr qalmışdır. Həmin risalələrdən biri Bakı şəhərinə aiddir 145 ki, bu da<br />
bu şəhərdə sex təşkilatlarının mövcud olduğunu göstərir. Sexlər şəhərin inzibati<br />
orqanları ilə sənətkarlar arasında vasitəçi olub, əsasən, inzibati-vergi funksiyalarını<br />
yerinə yetirirdi. Özünüidarə sexlərin daxilində mövcud idi, əslində isə istər sexlər,<br />
istərsə də əsnaf üzvləri kələntərdən, şəhərlərin feodal hakimlərindən, tacirlərdən,<br />
rastabazar sahiblərindən asılı idilər. Epiqrafik məlumatlara görə, sənətkarlar arasında<br />
adları və nisbələri abidədə əksini tapan memarlar və bahalı silahları və qabları<br />
naxışlarla bəzəyən zərgərlər imtiyazlı mövqeyə malik idilər. Sənətkarlardan, müxtəlif<br />
peşə sahibləri və alverçilərdən başqa, Bakıda ətraf kəndləri tərk edərək cüzi haqla<br />
günəmuzd işlərlə məşğul olan kəndlilər, qayıqçılar, qayıqqayıranlar, yükləri limana<br />
daşıyan hamballar və i.a. da yaşayırdı. Şəhərlərdə həmçinin dərvişlər, şəhər əhalisinin<br />
ən yoxsul təbəqələri -"əcamir və övbaş" (qara camaat, güruh) da yaşayırdı. Bunlardan<br />
əlavə, mənbələrdə cavan, avam camaat, kütlə, araqanşdıran, veyil rnənalarını verən rind<br />
(cəm halda rünud), fitayan və cavanmərd istilalılarına da rast gəlinir. 146 Bu istilalılar<br />
Yaxın Şərq şəhərlərindəki sosial hərəkatlarla, <strong>Azərbaycan</strong>da, Beyləqanda, Şamaxıda və<br />
Cənubi Qafqazın digər ölkələrində şəhər əhalisinin haqqında çox az məlu matımız olan<br />
üsyanları ilə sıx bağlıdır. Mənbələrdə şəhər əhalisinin bu zümrəsinin vəziyyəti<br />
haqqında demək olar ki, heç bir məlumat verilmir.<br />
200
Change language