Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
şamaxılılardır; Abşerondakı Gürgan şəhər yeri girkanların, Mərdəkan mardların 122 ,<br />
Türkan türklərin 123 , Kürdəxanı kürdlərin 124 adındandır və s. Əhmədli 125 kəndinin adı<br />
"Əhmədli" türk tayfasının adı ilə bağlıdır.<br />
Adlarından Abşerondakı yer adlarının törəndiyi bəzi tayfalar atəşpərəst idilər və<br />
onların burada öz məbədləri, səcdəgahları olmuşdur. Bunu Atəşi-Baqavan adı da sübut<br />
edir.<br />
Çox ehtimal ki, qədimdə Bakı yaxınlığındakı Bibiheybət yüksəkliyində sonralar,<br />
islamiyyət dövründə, pirə çevrilmiş atəşpərəstlik məbədi mövcud olmuşdur. Təsadüfi<br />
deyildir ki, Bakı sakinləri arasında indiyədək belə bir rəvayət qalmaqdadır ki,<br />
İçərişəhərdəki " Cümə məscidi" və erməni kilsəsi qədim atəşpərəstlik məbəd-lərmin<br />
yerində tikilmişdir. 126 Suraxanıda təbii qazın yandığı yerdəki "Atəşgah" da, görünür,<br />
qədim atəşpərəstlik məbədinin yerində tikilmişdir. Abşeron kəndlərinin əhalisi islamı<br />
qəbul etdikdən sonra həmin yer hindlilərin ibadətgahına çevrilmişdir. Bizcə bu,<br />
Abşeron əhalisinin ta qədimlərdən atəşpərəst olduğunu göstərir.<br />
Cənubi Qafqaz ölkələrinin ərəblər tərəfindən istilasından sonra, IX-X əsrlərdə<br />
ərəb müəlliflərinin istila olunmuş ölkələrdən, o cümlədən, Arran və Şirvandakı bəhs<br />
edilən və ən mühüm şəhərlərinin siyahısı verilən bir sıra tarixi-coğrafi əsərləri meydana<br />
gəldi. Ərəb transkripsiyası həmin şəhərlərin qədim adlarını olduqca dəqiq əks etdirirdi.<br />
Bakı sözünün ərəb transkripsiyasında həmin şəhərin dəqiq adına uyğun gəlməsi şübhə<br />
doğurmur.<br />
Digər erkən orta əsr mənbələrinin tədqiqi ərəb müəlliflərinin Bakının adını<br />
düzgün ifadə etdirdiyini təsdiqləyir.<br />
Bu məsələnin tədqiqinə başlamazdan əvvəl Şərq mənbələrində "Bakı" sözünün<br />
müxtəlif yazılışlarının ü zərində dayanmaq lazımdır. Onun X əsrə aid ən erkən yazılış<br />
forması aşağıdakı şəkildədir.<br />
(Bakuh) əl-İstəxri, 930-cu il. 127<br />
(Bakuh) əl-Məsudi, 943-944-cü illər. 128<br />
(Bakuyə) Əbu Düləf, 942-952-ci illər. 129<br />
(Baku) Hüdud əl-aləm, 982-ci il. 130<br />
(Bakuh) əl-Müqəddəsi, 985-ci il. 131<br />
XI əsrdən başlayaraq sonrakı mənbələrdə Bakının adı aşağıdakı şəkildə verilir:<br />
(Bakuh) əl-Biruni (XI əsr) 132 , Əbu Həmid əl-Əndəlusi əl-Qərnati (XII əsr) 133 .<br />
(Baku) Xaqani Şirvani (XII əsr) 134 , Rəşidəddin (XIV əsr) 135 , Həsən bəy Rumlu<br />
(XVI əsr) 136 , Əmin Əhməd ər-Razi (XVI-XVII əsrlər) 137 , Övliya Çələbi (XVII əsr) 138 ,<br />
Hacı Xəlifə (XVII əsr) 139 .<br />
(Bakuyə) Yaqut (XII əsr) 140 , Nəsirəddin Tusi (XIII əsr) 141 , Zəkəriyyə Qəzvini<br />
(XVIII əsr) 142 , Həmdullah Qəzvini (XIV əsr) 143 , Əbu-l-Fida (XIV əsr) 144 , İbn İyas (XVI<br />
əsr) 145 , Sadiq İsfahani (XVII əsr) 146 .<br />
(Bakuyə) Bakuvi (XV əsr) 147 .<br />
Bununla yanaşı, XVI-XVII əsrlərdən etibarən və sonralar bir sıra yerli və fars<br />
mənbələrində "Bakı"nın qədim formasından fərq lənən yeni yazılış şəkli - (Badkubə)<br />
meydana çıxır: "Dərbəndnamə" 148 , İsgəndər Münşi (XVII əsr) 149 , Mirzə Məhəmməd<br />
34