You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
kəndində də böyük bazar var idi. Burada hər cümə günü böyük yarmarka təşkil edilirdi.<br />
Bu yarmarkalara, demək olar ki, həmişə Bakıdan tacirlər gəlirdi. 106<br />
Tiflis, İrəvan və Cənubi Qafqazın digər mərkəzləri ilə də ticarət əlaqələri<br />
saxlanırdı. 107<br />
XVII əsrdə və XVIII əsrin əvvəllərində İran və <strong>Azərbaycan</strong>la ticarət əlaqələrini<br />
genişləndirən Rusiyanın beynəlxalq tranzit ipək ticarətində Xəzər dənizindəki Bakı<br />
kimi əlverişli limana ehtiyacı var idi. I Pyotrun 1723-cü ildə Bakını tutmasının<br />
səbəblərindən biri də bu idi. I Pyotrun ticarəti bərpa etmək, müharibə və ölkədəki<br />
antifeodal üsyanlar nəticəsində dağılmış şəhər təsərrüfatını dirçəlt mək cəhdləri<br />
uğursuzluqla qurtardı. 108 Bu dövrdə Şamaxıda 109 və onun rayonlarında ipəkçilik ehtimal<br />
ki, 1717-ci ildə səkkiz ay ərzində 70000 adamı məhv edən taun epidemiyasının<br />
viranedici nəticəsi ilə bağlı tənəzzülə uğradı. 110<br />
Bu dövrdə hərbi və siyasi hadisələrlə əlaqədar Bakı vasitəsilə İran, Türkiyə və<br />
digər Avropa ölkələri ilə ticarət xeyli azaldı. 111 Rusiyanın <strong>Azərbaycan</strong>la ticarətini<br />
canlandırmaq məqsədilə rus tacirlərinə bir sıra imtiyazlar vermiş Rusiya hökumətinin<br />
sonrakı tədbirləri də əhəmiyyətli nəticələr vermədi.<br />
I Pyotr 1723-cü ildə xüsusi fərmanla İranda rus tacirlərinin ticarət şirkətini təsis<br />
etdi. 1732-ci il Rəşt müqaviləsinə əsasən onlar İran hüdudlarında gömrük rüsumu<br />
vermədən ticarət və digər müxtəlif imtiyazlardan istifadə edə bilərdilər. 112 1735-ci il<br />
Gəncə müqaviləsi rus tacirlərinin bütün İranda və <strong>Azərbaycan</strong>da sərbəst və rüsumsuz<br />
ticarət etmək imtiyazlarını təsbit etdirdi. 1724-cü ildə ixracı qadağan edilən mallardan<br />
olmasına baxmayaraq, Senatın fərmanı ilə Demidova Sibir dəmirini Rusiyadan<br />
Həştərxan vasitəsi ilə Dərbənd və Bakı əhalisinin məişət ehtiyacları üçün həmin<br />
şəhərlərə aparmasına icazə verilmişdi. 113 Mallardan və Bakıdakı tacirlərin<br />
dükanlarından alınan gömrük rüsumları bu dövrdə xəzinənin gəlirinin mühüm hissəsini<br />
təşkil edirdi. Arxiv sənədlərinə əsasən göstərilən rüsumlar 10 avqust 1723-cü ildən<br />
1730-cu il daxil olmaqla dövr ərzində 12312 rubl 75 1/4 qəpik təşkil etmişdir 114<br />
(cədvələ bax). O cümlədən rus sikkəsi ilə 142138 r. 81 qəp., İran sikkəsi ilə 5207 r. 3 / 4<br />
qəp.; bu məbləğdən əlavə müxtəlif qiymətsiz əşrəfi - 49 ədəd.<br />
Y.S.Zevakinin qeydinə görə, arxiv sənədlərinə əsasən göstərilən dövrdə əldə<br />
edilən gəlir "rus işğalı ərəfəsindəki illərlə müqayisədə" 2,5 dəfə azalmışdır və göstərilən<br />
rəqəmlər rusların bu vilayətlərdən geri çəkilməsinin səbəbini aydınlaşdırır. 115 Bu<br />
vilayətdən görürülən bütün gəlirin qalan 3 / 4 -ü neftdən əldə edilirdi ki, bu da həmin dövr<br />
ərzində 98956 r. 55 3 / 4 qəp. olmuşdu. 116 Xəzinənin həmin dövr ərzində, yəni 7 il 5 ay<br />
müddətində gəlirinin ümumi məbləği 126531 r. 45 1/2 qəp. təşkil etmişdi. 117<br />
182
Change language