Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Özbəkistandakı Manqışlaqdan və qonşu şəhərlərdən gələn kiçik gəmilər buradan duz və<br />
neft aparır, tərəvəz gətirirdilər. Düyü və taxıl məhsulları da gəmi ilə gətirilirdi. 83<br />
Bakıda şəhər həyatının Kempferin qeyd etdiyi tənəzzülü, ehtimal ki, bütün ölkə<br />
təsərrüfatının ümumi tənəzzülü, xarici və daxili ticarətin aşağı düşməsinin nəticəsi idi.<br />
1667-ci ildə Şamaxıda və ətraf kəndlərdə böyük dağıntıya səbəb olmuş dəhşətli zəlzələ<br />
baş vermişdi. Zəlzələ nəticəsində "qadınlar, uşaqlar və qullar hesaba alınmamaqla..." 84<br />
80 mindən çox kişi həlak olmuşdu. 1671-ci ildə və sonrakı illərdə də təkrar zəlzələlər<br />
olmuşdu. 1671-ci ildə və sonrakı illərdə də təkrar zəlzələlər oldu. 85 Bu bədbəxtlik,<br />
şübhəsiz, ipəkçiliyə də təsir göstərdi, bununla bağlı 70-80-ci illərdə Şamaxının Bakı<br />
vasitəsilə ipək ticarəti tənəzzülə uğradı. Həmin dövrdə Xəzər dənizində gəmiçilik<br />
təhlükəli idi. Belə ki, Bakıdan Həştərxana və geriyə üzən mal dolu ticarət gəmiləri<br />
tez-tez kazakların və dəniz quldurlarının basqınlarına məruz qalırdı. 86 Mümkündür ki,<br />
dəniz ticarətinin bir müddət azalmasının səbəblərindən biri də bu olmuşdur. 1687 və<br />
1689-cu illərdə Bakıda olmuş səyyahlar və Yezuit missionerləri artıq şəhərin<br />
iqtisadiyyatının inkişafını və rifahını qeyd edirlər. 87<br />
XVII-XVIII əsrlərdə Bakı Xəzər dənizində Şamaxı və digər şəhərlərlə<br />
beynəlxalq tranzit ipək ticarətində ən yaxşı liman idi.<br />
"...Bu liman bütün Xəzər dənizində ticarət, xüsusilə, həmin diyarın ən böyük və<br />
əhalisi sıx şəhəri olan və buradan üç günlük yolda yerləşən Şamaxı ilə ticarət üçün<br />
şübhəsiz, ən əlverişli limanlardan biridir. Şamaxıda bütün Şərq xalqlarının faktoriyaları<br />
var və bu səbəbdən oraya bütün ölkələrdən gəlirlər". 88 1723-cü ildə Bakıda olmuş<br />
ingilis P.A.Bryus yol qeydlərində Bakı limanı haqqında belə yazmışdır.<br />
Bakı və digər A zərbaycan tacirləri əcnəbi tacirlərlə ölkənin hüdudlarından<br />
çox-çox uzaqlarda ticarət əməliyyatları aparırdılar. Bu ticarətin əhatə dairəsinə<br />
Hindistan, Çin, Sibir, Moskoviya və bir sıra Qərbi Avropa dövlətləri kimi uzaq ölkələr<br />
daxil idi.<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın Rusiya ilə hələ XVI əsrdə yaranmış ticarət əlaqələri XVII əsrdə və<br />
XVIII əsrin birinci yarısında xeyli genişləndi. 1667-ci ildə çar Aleksey Mixayloviç və<br />
1710 və 1720-ci illərdə I Pyotr zamanında yerli ticarət şirkəti ilə müqavilələr<br />
bağlanmışdı. Bu müqavilələrə görə yerli şirkət İran və <strong>Azərbaycan</strong>dan (Şamaxı, Bakı<br />
və Dərbənddən) Tərki və Həştərxan vasitəsilə dənizlə və quru yolla Həştərxandan<br />
Moskvayadək rus mühafizə dəstəsinin müşayiəti ilə Rusiyaya, oradan isə Qərbi<br />
Avropaya xam ipək və digər Şərq malları ixrac etməli idi. 89 Gəmilərdə Bakıdan<br />
Həştərxana 8-10 günə gedirdilər. 90<br />
<strong>Azərbaycan</strong> tacirlərinin də iştirak etdiyi bu ticarət XVIII əsrdə də davam<br />
etmişdir. Ticarət mallarına Bakı nefti və duzu, zəfəran, Şamaxı və Ərəş xamnası, ipək<br />
və pambıq parçalar, xalçalar, dəvə yunu, gön-dəri, mal-qara, balıq, kürü, meyvələr,<br />
meyvə qurusu, taxıl, mis qab, silah və s. daxil idi. 91<br />
Erməni tacirlərinə Bakıdan dəniz yolu ilə Həştərxana və Moskvaya mal<br />
gətirmələrinə dair verilmiş 7 fevral 1694-cü il tarixli fərmanda sadalanan mallar<br />
arasında Bakı qumaşının da adı çəkilir. "...Avacan Kasparovda: beş yüz yetmiş altı tay<br />
tumac, üç min beş yüz on altı top qırmızı Bakı qumaşı, doxsan pud iyirmi bir girv ənkə<br />
180
Change language