You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
imkan verir.<br />
XVI əsrdə Avropa tacirlərinin Şərq ölkələri ilə ticarət əlaqələrinin<br />
canlanmasıyla bağlı olaraq Avropa səyyahlarının uzaq ölkələrə - Hindistana və Çinə<br />
getmək cəhdləri xeyli genişləndi. Şərq ölkələrinin malları Avropaya ta qədimdən çox<br />
baha başa gələn və xeyli vaxt aparan quru karvan yolları ilə gedib çıxırdı. Lakin XVI<br />
əsrdən etibarən Volqa-Xəzər yolu adlandırılan dəniz ticarət yolu mənimsənilməyə<br />
başladı. XVI əsrdə ingilis səyyah-tacirləri dəniz yolunu öyrənmək məqsədilə<br />
<strong>Azərbaycan</strong>a səfər etdilər. 1561-1563-cü illərdə İngiltərə ticarət şirkətinin<br />
agentlərindən biri - Cenkinson <strong>Azərbaycan</strong>a gələrək bir sıra şəhərlərdə oldu. 24 O, öz<br />
xatirələrində iqtisadi-coğrafi xarakterli məlumatlar verərək, Bakının da adını çəkir.<br />
1573-cü ildə Bakıda olmuş Deket Ceffri Abşeronda çoxlu neft hasil edilməsindən<br />
danışır. 25 1580-ci ildə göstərilən şirkətin Şirvana gəlmiş başqa bir qulluqçusu -<br />
Xristofor Berrou A zərbaycanda türk işğalı ilə bağlı siyasi hadisələr haqqında məlumat<br />
verir. 26 O, Bakı şəhərinin "rəisinin" 27 onun şərəfinə düzəltdiyi qəbulu təsvir edir,<br />
Abşeron kəndlərinin məişətinə dair bir sıra məlumatlar verir.<br />
XVII əsrin sonunda Bakı şəhərinin sosial-iqtisadi tarixini işıqlandıran<br />
Qərbi Avropa səyyahları arasında İsveç səfirliyinin katibi sifəti ilə Moskva dövlətində<br />
və İranda olmuş alman səyyahı, təbiətşünası və həkimi Engelbert Kempfer mühüm yer<br />
tutur. 1683-cü ildə Bakıda olmuş Kempfer şəhəri olduqca ətraflı və dəqiq təsvir etmişdir.<br />
O, həmçinin neft və duz mədənlərinə, Abşeronda yanar qazların çıxmasına baxmış,<br />
Bakı və Abşeronun iqtisadiyyatına, sosial həyatına, etnoqrafiya, memarlıq və məişətinə<br />
dair bir sıra dəyərli məlumatlar vermişdir. Onun əsəri latın dilində nəşr edilmişdir. 28<br />
XVIII əsrdə Bakının iqtisadi inkişafının ümumi səciyyələndirilməsində<br />
Qərbi Avropa səyyahlarının həmin dövrə aid xatirələri qiymətli mənbələrdir. Bu<br />
müəlliflərin feodal münasibətlərinə, sosial quruluşa dair məlumatlarına gəldikdə isə<br />
onlar çox qısa və pərakəndədir və Şərq mənbələrinin verdiyi məlumatlarla<br />
tutuşdurulmalıdır. XVIII əsrdə Bakıda olmuş, əsərlərində şəhərin sosial-iqtisadi<br />
və siyasi həyatına dair mühüm məlumatlar vermiş səyyahlar arasında holland rəssamı<br />
De Brüini (1703), Hindistandan Əfqanıs tana, sonra isə İrana və <strong>Azərbaycan</strong>a gəlmiş<br />
ingilis C.Forsteri (1784), Şərq ölkələrini gəzmiş fransız səyyahı Q.Olivyeni (1798),<br />
alman botanika alimi M.Fon Biberşteyni və bir sıra başqalarını qeyd etmək<br />
lazımdır. Onların hər birinin əhəmiyyəti üzərində dayanmaq imkanımız olmadığından<br />
M.A.Poliyevktovun bu mövzuya həsr olunmuş xüsusi əsərinə isnad edirik. 29<br />
Rus mənbələrindən Bakı şəhərinin tarixi üçün böyük əhəmiyyətə malik olanı I<br />
Pyotr dövründə Xəzəryanı bölgələrə yürüşün iştirakçıları - F.İ.Soymonovun 30 və<br />
İ.Q.Gerberin 31 qeydləridir. Onlar Bakı və Abşeronun iqtisadiyyatına dair məlumatlar<br />
vermiş, I Pyotrun qoşunları şəhəri alarkən baş verən hərb səhnələrini şahid kimi təsvir<br />
etmişlər. Həmin müəlliflərin xatirələri, tendensiyalılığına baxmayaraq, mühüm<br />
əhəmiyyətə malikdir. İşğal olunmuş Xəzəryanı bölgələrdəki rus qoşununda həkim<br />
işləmiş I.Lerx də (1733) Bakının sosial-iqtisadi həyatına dair bəzi məlumatlar qoyub<br />
getmişdir.<br />
Rusiya Elmlər A kademiyasının üzvü, elmi ekspedisiya ilə İranı və <strong>Azərbaycan</strong>ı<br />
9
Change language