You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. BAKININ SALINMA (YARANMA) TARĠXĠ VƏ ADI<br />
HAQQINDA<br />
Bakı şəhəri Abşeron yarımadasının cənubunda, Xəzər dənizinin sahilində, külək<br />
və fırtınalardan yaxşı qorunan buxtadadır. Köhnə Bakı qalası amfiteatr şəklində Bakı<br />
platosunun cənub yamacında, Abşeron yarımadası üçün səciyyəvi olan isti iqlimə malik<br />
yarımsəhra zonasında yerləşir. Onun şimal hissəsi qumlu sahillər, kəndlər, bağ<br />
yerləridir. Şimal sahillərinin qənşərində Abşeron arxipelaqına daxil olan Pirallahı,<br />
Çilov, cənub sahillərinin qənşərində isə Böyük Zirə, Daş Zirə, Qum Zirə, yaxud Təzə<br />
Zirə adaları yerləşir.<br />
Abşeronun təki neft və qaz yataqları ilə zəngindir. Yarımadanın səthində bollu<br />
əhəngdaşı və ağardıcı gil vardır. Abşeronun şimal hissəsi palçıq vulkanları və şor<br />
göllərlə - Böyükşor, Bülbülə, Masazır - örtülmüşdür. Cənubi Qafqaz ölkələrindən<br />
şimala - Rusiyaya, şərqə - Orta Asiyaya və Hindistana və cənuba - İrana gedən karvan<br />
və dəniz yollarının üstündə yerləşən şəhərin son dərəcə əlverişli coğrafi mövqeyi, rahat<br />
buxtanın mövcudluğu onun liman və qala kimi inkişafına təkan verən amillər olmuşdur.<br />
Bakı təkcə <strong>Azərbaycan</strong>ın deyil, eləcə də bütün Yaxın Şərqin qədim<br />
şəhərlərindən, iqtisadi və mədəni mərkəzlərindəndir. Bakının yaşayış məntəqəsi və<br />
şəhər kimi nə vaxt meydana gəlməsi onun arxeoloji baxımdan az öyrənilməsi və erkən<br />
tarixinə dair mənbələrin kasadlığı üzündən indiyədək dəqiqləşdirilməmişdir.<br />
Məlumdur ki, məhsuldar qüvvələrin (sənətkarlığın) inkişafı və ticarətin<br />
yüksəlişi şəhərin sosial-iqtisadi kateqoriya kimi təşəkkülünün həlledici amilləridir. Bu<br />
zəmində orta əsr <strong>Azərbaycan</strong> şəhərləri, adətən, qədim yaşayış yerlərində və qalaların<br />
ətrafında meydana gəlirdi. Bəzi şəhərlər təbii sərvətlərin - mis və dəmir filizi, neft, duz<br />
və digər faydalı qazıntıların istis marı ilə əlaqədar yaranırdı. Ehtimal ki, qədim yaşayış<br />
məskəninin yerində meydana gəlmiş Bakı da belə şəhərlərdəndir.<br />
Bakı ətraf torpaqların təkindəki neft və duzu, ticarət üçün gözəi təbii limanı olan<br />
əlverişli coğrafi mövqeyi ilə qədim zamanlardan insanları özünə cəlb edirdi.<br />
Görünür, hələ uzaq keçmişlərdə şimaldan, Dərbənd keçidindən və cənubdan,<br />
ehtimal ki, Qobustandan keçərək Abşeron ərazisinə gələn qəbilələr buranın aborigen<br />
əhalisi ilə qaynayıb-qarışaraq, onun bir sıra kəndlərinin və Bakının özünün adında iz<br />
buraxmışlar.<br />
<strong>Azərbaycan</strong>ın bir sıra şəhərlərinin salın masını Sasani şahlarının adına çıxan ərəb<br />
və fars coğrafiyaşünasları Bakını xatırlayarkən onun meydana gəlməsi haqqında heç nə<br />
demirlər. Lakin məlumdur ki, Sasani hökmdarları, əksər hallarda şəhərlər salmır,<br />
şimaldan onların torpaqlarına basqın edən xəzərlərin və digər xalqların hücum<br />
təhlükəsinin qarşısını almaq üçün dövlətlərinin şimal sərhəddindəki mövcud yaşayış<br />
məskəni və şəhərlərini qala divarları və bürclərlə möhkəmləndirirdilər. Daha sonrakı<br />
müəlliflər - XVII əsr türk səyyahı Övliya Çələbi 75 heç bir mənbəyə isnad etmədən Bakı<br />
şəhə-rinin təməlinin qoyulmasını Əhəməni şahı Daranın 76 , XIX əsrin əvvəli<br />
<strong>Azərbaycan</strong> səyyahı Zeynalabdin Şirvani 77 isə Sasani şahı Ənuşirəvanın (VI əsr) adına<br />
çıxmışlar. 78<br />
27
Change language