Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
kimi mövcud olmuşdur. Əmirlərin hakimiyyəti irsi idi. Onlar şəhərin və Abşeronun bir<br />
sıra kəndlərinin hakimi olub, müdafiə istehkamlarının tikilməsinə başçılıq edirdilər.<br />
Şirvanşahlar dövlətinin tərkibinə daxil olan Abşeron yarımadası özünün coğrafi<br />
xüsusiyyətlərinə, yeraltı sərvətlərinin zənginliyinə, rahat (əlverişli) limanlarının<br />
olmasına görə əlahiddə coğrafi, iqtisadi və siyasi vahid sayılırdı. XI-XV əsrlərdə<br />
Abşeron Şirvanşahların hakimiyyəti altında olan vassal torpaqları qrupundan ibarət idi. 8<br />
Bunu Abşeronda bir-birinin yaxınlığında tikilmiş məscid və türbələri olan çoxlu<br />
möhkəmləndirilmiş qala və içqalaların mövcudluğu da sübut edir. Əmirlərin adlarına<br />
XIV əsr kitabələrində rast gəlinir. Bakı qalasında, qədim Cümə məscidinin cənub<br />
tərəfdəki divarında binanın təmir olunduğu xəbər verilən, "Məlik əl-üməra və-1-əkabir<br />
(əmirlərin və əyanların məliki) Şərəfəddin Mahmud ibn Fəxrəddinin" adı çəkilən və<br />
h.709 (1309/10)-cu il tarixi göstərilən ərəbcə kitabə olmuşdur. 9 Əmirəcan kəndindəki<br />
məscidin qapısı üstündəki ərəbcə kitabədə məscidi tikdirən böyük malik Fəxrəddinin<br />
oğlu Əmir Nizaməddin əmir Həccin adı çəkilir və h.730 (1329/30)-cu il tarixi<br />
göstərilir. 10 Bu kitabələrdən aydın olur ki, Fəxrəddin adları çəkilən bu iki şəxsin atasıdır<br />
və "böyük malik" epitetindən göründüyü kimi yüksək mövqe tutmuş, yəni, iri mülkədar<br />
olmuşdur. Onun oğlanlarından biri - Bakı qalasındakı məscidi təmir etdirmiş<br />
Şərəfəddin Mahmud, ehtimal ki, şəhərdə yaşamış, ikinci oğlu isə titulundan göründüyü<br />
kimi, iri mülkədar, şərəfinə adlandırılan Əmirəcan (Əmir Həccan) kəndinin sahibi<br />
olmuşdur.<br />
Əmir Həcc rütbəsi fəxri vəzifə olub Məkkə və Mədinəyə ziyarətə gedən<br />
karvanın başçısına verilirdi. 11 Əmirəcan kəndinin Ənıir və Şərəf adlı iki qardaş<br />
tərəfindən salınmasına dair nəsillərdən nəsillərə ötürülən rəvayət yuxarıda göstərilən<br />
kitabələrlə təsdiq olunur. Həmin məscidin baştağının üstündəki başqa bir daş kitabədə<br />
Şərəfəddin ibn Şeyx Mahmud ibn Nəsrəddin Qutluq şahın adı çəkilir və h.786<br />
(1384-1385)-cı il göstərilir. 12 Çox ehtimal ki, Şərəfəddin Qazan xan və sultan Olcaytu<br />
Xudabəndə zamanında baş əmir (əmir əl-üməra) olmuş Qutluq şahın nəvəsidir. 13 Adları<br />
çəkilən şəxslər feodal sinfinin nümayəndələri və şirvanşahın vassalları olmuşlar.<br />
Şirvanşah və əmirlərin yanında onların şəxsi mühafizi, yaxud keçikçisi vəzifəsini<br />
daşıyan qulamlar var idi. Onlar şirvanşahın tapşırığı ilə onun yaxın qohumlarını<br />
öldürür, qan inqtiqamını alır və digər qorxulu əmrləri yerinə yetirirdilər. "Tarix<br />
əl-Bab"da xidmətçilər arasında qulamlardan başqa, görünür, daha yük-sək mövqe tutan<br />
"xadim" lərin də adı çəkilir. Şirvanşahlar dövlətində nizami qoşunlardan (əsgər, cünd),<br />
növbətçi dəstələrindən əlavə türk və türkmənlərdən təşkil olunan muzdlu dəstələr də var<br />
idi. Şəhərlərin əhalini şəhəri yadelli işğalçılardan müdafiə etməkdə birliyə çağıran<br />
sakinlərindən ibarət hərbi təşkilatı da var idi. Şəhər icması "əl-cəmaət" adlanırdı. 14<br />
Şirvanşahdan sonra dövləti idarə edən ikinci şəxs ən yüksək mənsəbli<br />
əyanlardan olan vəzir idi. Şirvanşahlar sarayında vəzir vəzifəsini üç nəsil ərzində<br />
mənşəcə məşhur Deyləmilər hökmdar sülaləsi qolundan olan və artıq o vaxtlar<br />
Səlcuqilərlə qohumlaşmış Kakulilər ailəsi tutmuşdur. 15 Şirvanın vəziri Bəhaəddin<br />
Məhəmməd ibn əl-Hüseyn əl-Kakuli vəzifəsi irsən keçən vəzirlərin oğlu və nəvəsi idi. 16<br />
Bakı yaxınlığındakı Mərdəkan kəndindəki dairəvi qalanın h.600 (1204)-cü ilə aid daş<br />
89
Change language