You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
"Mahmud ibn Sədin əməlidir". 85 H.700 (1301)-cü ildə Nardaran kəndində tikilmiş<br />
qalada da eyni məzmunda kitabə vardır. Həmin memarın adı eyni tarixlə İçərişəhərdəki<br />
Molla Əhməd məscidinin kitabəsində də çəkilir.<br />
Beləliklə, Bibiheybət məscidinin tikilmə tarixini təqribən müəy-yənləşdirib,<br />
XIII əsrin sonlarına aid etmək mümkündür.<br />
Köhnə Bibiheytəb məscidindəki A.Bakıxanov, 86 İ.Berezin, 87 B.Dorn 88 və<br />
N.Xanıkovun 89 xatırladıqları başqa bir kitabə də həmin vaxta aid edilir.<br />
Y.A.Paxomov İ.Berezinin dərc etdirdiyi bu kitabəni düzəlişlə belə oxuyur.<br />
"Əzəmətli məlik, böyük sultan, dövlətin və dinin qoruyucusu, möminlər əmirinin<br />
yardımçısı, allah onun hakimiyyətini və səltənətini uzun eləsin, Əbülfəth Fərruxzad ibn<br />
Axsitanın zamanında...". 90<br />
N.Xanıkov bu məscidin Fəribürz oğlu II A xsitanın oğlu Fərruxzadın adı çəkilən<br />
kitabəsindən danışarkən onu h.680 (1281-1282)-ci ilə aid edir. 91 Kitabənin B.Dorn 92 və<br />
İ.Berezin tərəfindən dərc olunmuş 4 variantı əsasında onun mətnini aşağıdakı şəkildə<br />
təqdim edirik: "Əmr be bina hazəl məscid əl-məlik əl-müəzzəm, əs-sultan əl-azim, Nəsr<br />
əd-dövlə və-d-din Əbü-1-fəth Fərruxzad ibn Axsitan ibn Fəribürz, Nasir əmir<br />
əl-möminin xələz-allahi məlikə və-d-dövlətə fi-t-tarix sənətə... səmanin..."<br />
"Bu məscidin tikilməsini əzəmətli məlik, böyük sultan, dövlətin və dinin<br />
qoruyucusu Əbü-1-Fəth ibn A xsitan ibn Fəribürz, mö minlər əmirinin yardımçısı, allah<br />
onun hakimiyyətini və səltənətini uzun eləsin, səksəninci ildə əmr etmişdir"<br />
(1281-1282-ci illər).<br />
Bakıxanovun məlumatına görə Fərruxzadın ad ı məsciddə onun şirvanşah<br />
tərəfindən bərpa edilməsi ilə bağlı çəkilmişdir. 93 Ola bilər ki, məscid kitabədən<br />
qədimdir və Fərruxzad möhkəm Bakı qalasında yaşamışdır.<br />
Bakı qalasında monqollar zamanında Şirvanşahların hakimiyyəti dövründə<br />
tikilmiş XIV əsrə aid bir sıra abidələr - türbələr, qəbir daşları, xüsusilə məscidlər<br />
qalmışdır. Onların arasında Gilək məscidi seçilir. Məscidin divarında aşağıdakı<br />
məzmunda kitabə vardır: "Bu məscidi bərpa etməyi möhtərəm sədr (vəqf məsələlərinə<br />
baxan ruhani nümayəndəsi - S.A.) Əmin əd-Din... Əbubəkr oğlu, allah xeyir işlərdə<br />
onun köməyi olsun, allahın camalına tamaşa etmək və ona xoş getmək məqsədilə əmr<br />
etmişdir. 708-ci il zilhiccə ayı" (12.V-21.VI.1308/9). 94<br />
Kitabədə, göründüyü kimi, daha əvvəllər tikilmiş məscidin bərpasından xəbər<br />
verilir. Bu məscid planlaşdırılması ilə seçilir. Onun cənub divarında daşdan yonulmuş<br />
səkkizguşəli ulduz şəklində xaçlı ornamentdən ibarət zərif şəbəkəli pəncərə vardır.<br />
Pəncərə çərçivəsinin yuxarı hissəsi çatma tağla tamamlanır, çərçivənin haşiyəsi isə<br />
nəbati xarakterli naxışlarla örtülmüşdür. Belə pəncərələrə Abşeronun və Bakının bir<br />
çox abidələrində - Dərviş türbəsində, Mərdəkan kəndindəki məsciddə və i.a. - rast<br />
gəlinir.<br />
B.Dornun məlumatına görə İçərişəhərdə daş kitabələri olan bir neçə minarəsiz<br />
məscid var idi: ustad Mahmud ibn Məsudun sədr Nasir əd-Din Gərşəsb ibn Həsən<br />
Hacibin adı çəkilən Şərəfüllah məscidi, 7-ci il (XIV əsr). 95 Molla Fətullah, yaxud, Hacı<br />
Ağa Məali məscidinin cənub divarındakı məscidi tikdirən Mövlana Əhməd ibn<br />
113
Change language