You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΖΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ (1455-1614)<br />
κύπτει είναι το εξής: οι «νέοι» κάτοικοι εγκαταλείπουν παρακείμενα χωριά για να<br />
ενταχθούν σε ένα τσιφλίκι ή έρχονται από αλλού; και, αν ισχύει το δεύτερο, από<br />
πού; Αν η εικόνα που δίνουν τα κατάστιχα είναι «αληθινή», τότε φαίνεται ότι αρχικά<br />
παρατηρείται απόδοση γης σε αξιωματούχους ως τσιφλίκια και στη συνέχεια<br />
«παρακμή» αυτών των τσιφλικιών, τα οποία μετεξελίσσονται σε χωριά. Όπως η<br />
πρώτη διαδικασία, έτσι και η δεύτερη υποβοηθήθηκε από το κράτος. Και στις δύο<br />
το κράτος ενδιαφερόταν για τη μεγιστοποίηση των εισοδημάτων της περιοχής, η ο-<br />
ποία θα επιτυγχανόταν με πλήρη αξιοποίηση των παραγωγικών πηγών της. Σε μια<br />
έρημη ή κατεστραμμένη περιοχή, όπου το υπό διαμόρφωση οθωμανικό κράτος ήθελε<br />
να επιβάλει τον έλεγχό του κατά το πρώτο μισό του 15ου αι., το ίδιο κράτος, το ο-<br />
ποίο είχε εδραιωθεί πολιτικά και είχε ολοκληρωθεί οργανωτικά, ακολούθησε στην ί-<br />
δια περιοχή μια αντίστροφη πολιτική κατά το δεύτερο μισό του 16ου αι., όταν, πάντως,<br />
και το πληθυσμιακό δυναμικό της περιοχής ήταν μεγαλύτερο και βοηθούσε<br />
στην αποτελεσματική εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής.<br />
Λόγω της πρακτικής για τη σύνταξη των καταστίχων δεν γνωρίζουμε τίποτε σχετικά<br />
με την έκταση των τσιφλικιών. Επίσης, δεν γνωρίζουμε όλα τα στάδια της εξέλιξης<br />
αυτών των τσιφλικιών, γιατί καθώς οι πληροφορίες των καταστίχων αποτυπώνουν μια<br />
στατική εικόνα, δεν προκύπτει σαφώς από τις πηγές πώς και πότε δημιουργήθηκαν<br />
και πώς εξελίχθηκαν. Πάντως, σε γενικές γραμμές μέχρι περίπου το 1600 είχαν σταματήσει<br />
να υφίστανται τα τυπικά τσιφλίκια αυτής της πρώιμης περιόδου.<br />
2. Τσιφλίκια-«αγροκτήματα»<br />
Το «τσιφλίκι» μ’ αυτή τη σημασία ισοδυναμεί με το çift και πρόκειται ουσιαστικά<br />
για τσιφλίκια raiyyet 22 . Η γενική εικόνα των δεδομένων των καταστίχων είναι η εξής:<br />
Στο κατάστιχο του 1485 δεν υπάρχει κανένα καταγραμμένο τσιφλίκι-αγρόκτημα<br />
μέσα στους φορολογούμενους του κάθε οικισμού. Στο κατάστιχο του 1519 υπάρχουν<br />
24 τσιφλίκια, από τα οποία τα είκοσι είναι γερακάρηδων, το ένα αδιευκρίνιστης<br />
μορφής και τα υπόλοιπα τρία χριστιανών που χαρακτηρίζονται ως χαϊμανέ (νομάδες).<br />
Τα πρώτα βρίσκονται σε αποκλειστικά μουσουλμανικά χωριά και τα δεύτερα<br />
σε μικτά με αξιόλογη παρουσία χριστιανών. Τα τσιφλίκια-αγροκτήματα εμφανίζονται<br />
σε μεγάλο αριθμό στο κατάστιχο του 1570, ενώ στα επόμενα (1595 και 1614)<br />
εμφανίζονται με αρχικά σαφή αυξητική τάση και στη συνέχεια υποχώρηση. Ο συνολικός<br />
αριθμός τους ήταν 462 (1570), 807 (1595) και 106 (1614) 23 .<br />
Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, μ’ αυτό τον όρο θα πρέπει να εννοηθούν τα τσι-<br />
22 Πρόκειται για την έκταση που καλλιεργούσε ένας αγρότης (reaya) και η οποία θεωρητικά<br />
αντιστοιχούσε στην έκταση που μπορούσε να οργώσει ένα ζευγάρι βοδιών ημερησίως<br />
και ως εκ τούτου ισοδυναμούσε με το βυζαντινό «ζευγάριον». Το τσιφλίκι, ωστόσο, δεν α-<br />
φορούσε μόνο έκταση γης, που μπορεί να οργωθεί από ένα ζευγάρι βοδιών, αλλά και συνολικά<br />
μια αγροτική εκμετάλλευση (J. C. Alexander, Toward, 392).<br />
23 Το τελευταίο κατάστιχο του 1614 είναι μόνο τιμαριωτικό, ως εκ τούτου η μείωση των<br />
τσιφλικιών δεν είναι της τάξης 1:8, αλλά 1:4, δεδομένου ότι το 1595 μόνο τα τιμαριωτικά<br />
τσιφλίκια ανέρχονταν σε 409.<br />
~ 101 ~
Change language