Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ΝΙΚΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ<br />
στα με περιορισμένες δυνατότητες ανακοπής της εκτέλεσης των αποφάσεων με<br />
έφεση κ.λπ. Η σημαντικότερη καινοτομία, βέβαια, είναι ότι η ισχύς του νόμου δεν<br />
περιοριζόταν στα είδη για τα οποία υπήρχε διατίμηση, αλλά επεκτεινόταν σε κάθε<br />
περίπτωση «υπερβολικού κέρδους» –για την εκτίμηση του οποίου το δικαστήριο<br />
καλούνταν να λάβει υπόψη του την κατάσταση της αγοράς. Επιπλέον, ως αισχροκέρδεια<br />
διώκονταν η απόκρυψη τροφίμων, η νοθεία τους κ.λπ. Οι ποινές ήταν βαριές:<br />
υψηλά πρόστιμα ή/και φυλάκιση (έως ένα χρόνο το 1916, που αυξήθηκε σε<br />
έως πέντε χρόνια το 1917), απαγόρευση άσκησης του επιτηδεύματος (για διάστημα<br />
έως ένα χρόνο το 1917, έως πέντε χρόνια το 1922 κ.λπ.), ακόμα και εξάμηνη εξορία<br />
(1924, κυβέρνηση Παπαναστασίου). Αρχικά η ισχύς της νομοθεσίας περί αισχροκέρδειας<br />
περιοριζόταν σε περιόδους επιστράτευσης, στην πορεία όμως κατέστη μόνιμη 7 .<br />
Τα συγκεκριμένα μέτρα νομοθετήθηκαν στα συμφραζόμενα μιας ευρύτερης ανόδου<br />
του κρατισμού, η οποία δεν χαρακτήριζε ειδικά την αντιβενιζελική παράταξη η<br />
οποία τα πρωτοεισήγαγε. Αντίθετα, μάλλον οι βενιζελικοί ήταν αυτοί που ενεπλάκησαν<br />
πιο συστηματικά σε πειραματισμούς με την κρατική παρέμβαση στην αγορά,<br />
ενώ οι αντίπαλοί τους αποδείχθηκαν πιο πιστοί στον οικονομικό φιλελευθερισμό.<br />
Η ανάδυση της έννοιας της αισχροκέρδειας και η σημασία της<br />
Η έννοια της αισχροκέρδειας δεν ήταν καινούρια, ενώ όμως παλιότερα χρησιμοποιούνταν<br />
κυρίως ως ύβρις, τώρα έγινε η βασική ερμηνευτική γραμμή για την α-<br />
κρίβεια στην αγορά. Έως το 1912 οι διαμαρτυρίες για τις τιμές στην αγορά λάμβαναν<br />
στον δημόσιο λόγο κυρίως τη μορφή της καταγγελίας των υψηλών δασμών<br />
και των μονοπωλίων που τις επαύξαναν, στο φιλελεύθερο ιδεολογικό πλαίσιο της<br />
πίστης στην ελευθερία του εμπορίου και ανταποκρινόμενες στα δεδομένα που δημιουργούσε<br />
η απότομη αύξηση των έμμεσων φόρων επί Τρικούπη 8 . Στη συνέχεια<br />
όμως το «ιδίωμα των φόρων» αντικαθίσταται από το «ιδίωμα της αισχροκέρδειας»:<br />
η εμπειρία του υψηλού πληθωρισμού ήταν πολύ ισχυρή για να μην οδηγήσει<br />
σε αλλαγή διανοητικού και πολιτικού πλαισίου· με τον ανερχόμενο κρατισμό νομιμοποιούνταν<br />
τόσο μια προστατευτική δασμολογική πολιτική χάριν της αυτάρκειας<br />
όσο και πιο άμεσες παρεμβάσεις στην αγορά. Τέλος, η κοινωνική πόλωση που α-<br />
ναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της πολεμικής δεκαετίας, και η διεύρυνση των ανισοτήτων<br />
έρχεται να συμπυκνωθεί στην αρνητική εικόνα του κερδοσκόπου εμπόρου,<br />
όπως συνέβη και σε άλλες χώρες 9 .<br />
7 Χρ. Σιαπκίδης, λήμμα «αισχροκέρδεια», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, Αθήνα<br />
1927· Κατάλογος των νομοθετημάτων αγορανομικού ενδιαφέροντος (κυρίως περί διατιμήσεων<br />
και αισχροκέρδειας) από το 1912 κ.εξ. παρατίθεται στο Ιωάννης Καλυβίτης, Αστυνομικόν<br />
λεξικόν, Αθήνα 1928, σ. 5-7.<br />
8 Εμβληματικός ο Αριστείδης Οικονόμος (βλ. π.χ. Αλέξανδρος Οικονόμου, Τρεις άνθρωποι,<br />
τ. Α΄: Αριστείδης Κ. Οικονόμος (1835-1890), Αθήνα 1950, σ. 293-294), τον συναγωνίζονταν<br />
οι δηλιγιαννικοί, οι Ιάπωνες, η Ακρόπολις και ο Σύνδεσμος συντεχνιών το 1908-1909.<br />
9 Jean-Louis Robert, «The image of the profiteer», στο Jay Winter και Jean-Louis Robert<br />
(επιμ.), Capital cities at war, ό.π., σ. 104-132.<br />
~ 328 ~
Change language